Samen met Nelson Mandela en Martin Luther King is Mahatma Gandhi een van de inspirerendste iconen uit de geschiedenis. Ghandi was nl. onlosmakelijk verbonden met het geweldloos verzet en werd na zijn gewelddadige dood een martelaar voor de mensenrechten. De leiders die hij ontmoette, beïnvloedde hij of kwam met hen in conflict. Het Indiase volk dat gefascineerd was door de man en zijn methoden, verhief hem in 1915 tijdens zijn kennismakingsreis door India, uiteindelijk tot de positie van mahatma (‘grote ziel’).

“Ik heb de wereld niets nieuws te vertellen. Waarheid en geweldloosheid zijn zo oud als de nacht”. Deze uitspraak van Mahatma Gandhi is een voorbeeld van de bescheidenheid van de man, die uitgroeide tot de grote leider van het Indiase volk. Hij zette zich onvermoeibaar in voor harmonie tussen hindoes en moslims, voor acceptatie van kastelozen als gelijkwaardige burgers en voor de positie van vrouwen. Hij bedacht telkens nieuwe plannen in de strijd om vrijheid, de khilafat-beweging, non-coöperatie, de boycot van buitenlandse kleding, zelfgemaakte khadi, de Quit India-beweging en de zout-satyagraha. Gandhi vergeleek die laatste met de Boston Tea Party, de voorbode van de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd.

Op advies van zijn mentor, Gopal Krishna Gokhale, maakte Gandhi in de eerste jaren na zijn aankomst in India grote rondreizen en ontpopte zich als een leider die niet alleen de hoofdrol in de Indische onafhankelijkheidsstrijd zou vervullen, maar ook de wereld het uniek wapen van de geweldloosheid zou geven. In het begin van de jaren twintig had Gandhi een massale pan-Indiase aanhang. Door altijd derde klas te reizen bleef hij in contact met Indiërs van alle standen. Tijdens zijn treinreizen kwamen duizenden hem op spoorwegperrons bekijken of liepen kilometers om hem te horen spreken op openbare bijeenkomsten. Overal waar hij kwam, klonk steeds luider de kreet ‘Mahatma Gandhi ki jai! ‘ (Lang leve mahatma Gandhi). Zijn populariteit groeide. Gandhi’s kruistochten zouden het land uiteindelijk een plaats in het bewustzijn van de wereld geven.

Met kleinschalige dorpseconomieën en een sobere, vegetarische levensstijl bestreed hij honger en armoede. Tegelijkertijd zocht hij steeds opnieuw naar de essentie van het leven. ‘Moraliteit’ was bij Gandhi gedurende zijn hele leven de basis van zijn handelen. In dit boek ligt de nadruk op Gandhi’s ontwikkeling van een verlegen jongen tot een politiek activist en spiritueel leider. We volgen hem langs alle belangrijke gebeurtenissen in zijn kleurrijke leven, van zijn jeugd in India en zijn studententijd in Londen via zijn werk als advocaat in Zuid-Afrika, tot de man die miljoenen mensen wist te inspireren tot geweldloos verzet in de strijd tegen de Britse overheersing.

Het boek van Elisabeth Bax bestaat uit vier hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk gaat over Gandhi’s jeugd in India (1869-1888). In hoofdstuk II vertrekt Gandhi naar Londen om rechten te studeren (1888-1891) en in hoofdstuk III verplaatst het decor zich naar Zuid-Afrika (1893-1914). Gandhi werd daar direct na aankomst in Zuid-Afrika geconfronteerd met ernstige vormen van discriminatie op grond van huidskleur. In dit hoofdstuk gaat het over de uitbraak van de tweede Boerenoorlog in 1899, Phoenix Settlement (1904), de Zulu-opstand in Natal in 1906, de Black Act in Transvaal, de geboorte van Satyagraha (1906), de Tolstoy Farm en De Grote Mars van 1913. In hoofdstuk IV wordt de periode 1915–1948 beschreven. In India wachtten hem nl. na zijn vertrek uit Zuid-Afrika onder meer drie grote concrete taken, het leiden van de Indiase vrijheidsbeweging richting onafhankelijkheid, het smeden van eenheid tussen moslims en hindoes, en de kwestie van onaanraakbaarheid. In dit hoofdstuk leest u dan ook over het leven van een Satyagrahi in Satyagraha Ashram en de eerste Satyagraha’s in India: Champaran, Ahmedabad en Kheda, de jaren van Sabarmati Ashram (opgeheven in 1933), de Rowlatt Bills en het bloedbad in Amritsar in Punjab, de zoutmarsen in 1930 en de controverse Gandhi/Ambedkar, en uiteindelijk over ‘De Deling/The Partition’ (1947). Het boek is ook voorzien van 5 bijlagen: Religie en Gandhi, Overzicht van de belangrijkste oude hindoegeschriften, British-India, ‘Jewel in the Crown’, het ideologisch fundament van het kastensysteem en de verklarende woordenlijst en bibliografie. Met een heel mooi voorwoord van Paul van der Velde. Niet te misssen!

Elisabeth Bax, Paul van der Velde – Ghandi 248 bladz. geïllustreerd uitg. Damon ISBN 9789463403313