Aan de hand van een beredeneerde keuze uit de honderden tekeningen die Rembrandt heeft nagelaten, Bijbelse figuren, mythologische scènes, flora en fauna en zelfs kopieën van andere kunstenaars, leert u in dit boek Rembrandt kennen als tekenaar.

Rembrandt was een veelzijdig kunstenaar, die naast zijn bekende schilderijen, talloze etsen en tekeningen heeft nagelaten, Bijbelse en mythologische scènes, figuurstudies, landschappen, dieren, portretten en zelfs kopieën van andere kunstenaars. Er is een duidelijke ontwikkeling te zien vanaf zijn eerste tot zijn laatste tekeningen. Zoals hij zich als schilder ontwikkelde, zo heeft hij zich ook als tekenaar ontwikkeld. De invloed die hij daarbij op zijn vele leerlingen had was onmiskenbaar. De tekeningen van Rembrandt, er zijn er 646 bewaard, bestaan uit zelfportretten, portretten van familie en vrienden en groepsportretten.

In “Rembrandt. 100 tekeningen” werd een chronologische selectie gemaakt van de honderd meest bijzondere tekeningen van Rembrandt, voor zover mogelijk op ware schaal en met alle beschikbare informatie, o.a. over welke pennen, inkt of soorten krijt werden gebruikt.

“Rembrandt”, zo lezen we, “tekende nl. met diverse materialen: zwart en rood krijt, een ganzenpen en een bamboe rietpen, waarmee met inkt of verdunde verf fijne en grove lijnen kunnen worden gezet. Verder gebruikte hij penseel met bruine inkt, en witte verf om lijnen af te dekken en ook nog ijzerhoudende galnoteninkt op lichtbruin geprepareerd papier, waarvan de lijnen gaandeweg uitlopen en breder worden. Ook gebruikte hij houtskool en een paar keer zilverstift op geprepareerd papier. Bij de uitwerking van een tekening ‘naar het leven’ werden later wel schaduwen met penseel toegevoegd om ruimtelijkheid te scheppen en een figuur meer op de voorgrond te plaatsen. Die schaduwen zijn nooit platte vlakken, maar steeds uitgevoerd met een afwisselende lijnvoering en ook met lichtpuntjes”.

“Er zijn uit omstreeks 1647″, zo gaat het verder, “met zwart krijt getekende gezichten in Amsterdam en omstreken bekend, waarschijnlijk uit een schetsboekje afkomstig. Ook legde hij met zwart krijt figuren en groepen van onder meer op straat geziene bedelaars, kreupelen en blinden in een schetsboekje vast. Omstreeks de jaren 1650 werden landschappen met de pen uitgevoerd en met penseel uitgewerkt. Het is niet zeker welke landschappen ter plekke werden getekend en welke later in het atelier naar een eerder voorbeeld zijn gemaakt. Zij geven vooral boerderijen weer, die soms van verschillende kanten zijn gezien en verder gezichten langs de rivier de Amstel bij Meerhuizen, bij het huis Kostverloren en bij de Omval en landschappen met molens. Tweemaal tekende Rembrandt in een landschap het dorp Diemen en het dorp Sloten in de achtergrond”.

“De vroegste zelfportretten ontstonden al in de Leidse periode, waarvan er een met penseel sterk is beschaduwd”, zo vervolgen de auteurs. “Later heeft hij nog enkele zelfportretten getekend en zichzelf in etsen weergegeven. Sommige portretten waren voorstudies voor etsen, zoals die van de predikant Cornelis Claesz Anslo en Jan Six. Uit de inventaris van 1656 blijkt dat Rembrandt verschillende ‘beesten ‘nae’ t leven’ tekende. Het betreft paarden, honden, varkens en een koe in een stal. Bijzonder zijn de tekeningen van paradijsvogels, olifanten, leeuwen en een kameel. Een van de tekeningen met een olifant heeft Rembrandt gesigneerd en 1637 gedateerd. Op een ets met Adam en Eva uit 1638 plaatste Rembrandt op de achtergrond een olifant in het paradijs. De olifant kwam uit Ceylon, nu Sri Lanka, en heeft door heel Europa gereisd. De leeuwen waren vaker te zien en werden in verschillende periodes getekend, ook door leerlingen”.

Waar het schetsen en studies betreft voor een bepaald schilderij, is deze afgebeeld op de tegenoverliggende bladzijde. De selectie werd gemaakt door de gerenommeerde Rembrandtexperts, Peter Schatborn (voorheen Rijksmuseum Amsterdam) en Jeroen Giltaij (voorheen Boijmans Van Beuningen Rotterdam). Warm aanbevolen!

Peter Schatborn Jeroen Giltaij Rembrandt 100 tekeningen 259 bladz. geïllustreerd  uitg. wbooks ISBN 9789462585089