Op 23 mei was het 450 jaar geleden dat de Slag bij Heiligerlee plaatsvond en voor de Nederlanden de Tachtigjarige Oorlog begon. Historicus Arnout van Cruyningen geeft met “De Opstand 1568-1648”, een gedetailleerd en rijk geïllustreerd overzicht van de Nederlandse opstand tegen de Spaanse overheersing. Maar, wat was ook al weer de aanleiding voor dit langdurig en bloedig conflict? Wat waren de belangrijkste gebeurtenissen, wie waren de hoofdpersonen, en wat waren de gevolgen?
Arnout Van Cruyningen behandelt alle belangrijke aspecten van de Nederlandse Opstand tegen Spanje: De Beeldenstorm, de Slag bij Heiligerlee, het Twaalfjarig Bestand, de Slag op de Mookerheide, de Geuzen, het Plakkaat van Verlatinge tot Leidens Ontzet en de Vrede van Münster. Hij geeft uitgebreide biografische beschrijvingen van de belangrijkste hoofdrolspelers, zoals de familie Nassau, die tijdens de Opstand twaalf leden verloor, Margaretha van Parma, de hertog van Alva, Egmond, Horne en vele anderen.
De twee belangrijkste oorzaken van de Nederlandse Opstand waren godsdienst en geld. De ideeën van de Reformatie verspreidden zich razendsnel door Europa. De Spaanse vorst Filips II liet protestanten in zijn rijk vervolgen, en dat leidde ook in de Lage Landen tot zware conflicten tussen protestanten en rooms-katholieken.
Daarnaast maakte zijn landvoogd, de hertog van Alva, zich bijzonder gehaat in de Lage Landen vanwege zijn strenge belastingmaatregelen en zijn hardhandig optreden. Uiteindelijk zou de Nederlandse strijd om onafhankelijkheid enorme economische, religieuze, culturele en politieke veranderingen teweegbrengen, en dat zou de inleiding vormen tot een ongekende bloeiperiode: de Gouden Eeuw.
In ‘De Opstand 1568-1648’ behandelt Arnout van Cruyningen alle aspecten van de Tachtigjarige Oorlog, tegenwoordig vaak de Nederlandse Opstand genoemd. Precies 450 jaar geleden begon de strijd van de Lage Landen tegen het Spaanse koninkrijk. In dit boek komen alle hoofdrolspelers aan bod: de edelen Egmont, Horne en Oranje als oppositie tegen de landvoogdes, de koning en zijn dienaren Alva, Parma en Granvelle. Het gaat in op de religieuze hervormingen in het noorden en zuiden, de rol van de steden en de staten, de Republiek met zijn stadhouders en het zuiden onder de aartshertogen, de familie Nassau, de vrede van Münster. De immigratie van Vlaamse protestanten naar de Hollandse steden leidde tot een ongekende bloeiperiode: de Gouden Eeuw.
Arnout van Cruyningen beschrijft achtereenvolgens Edelen, bosgeuzen en watergeuzen, De ‘Liga der Groten’, Het ‘Verbond der Edelen’, Wederdopers, De gemeente van ‘Datheen’, de Contrareformatie in het zuiden, Remonstranten en contraremonstranten, Een statenbond met Staten en Staten-Generaal, Aartshertogen en landvoogden, ‘Nassause Helden’, Maurits, Frederik Hendrik, en Willem II, Prinsen van Oranje. Het chronologisch overzicht, een beknopt literatuuroverzicht, noten en het personenregister vervolledigen dit uitzonderlijk mooi en interessant boek.
In 2018 was het 450 jaar geleden dat de slag bij Heiligerlee plaatsvond en de Nederlandse Opstand begon. In zijn boek ‘De Tachtigjarige Oorlog’ (foto) vertelde Arnout van Cruyningen toen alles wat je moet weten over deze Nederlandse onafhankelijkheidsoorlog. Over het ontstaan en de opbouw van het Staatse Leger, de vele bloedige slagen ter land en ter zee, de geuzen en de vrede van Münster in 1648. Wat begon als een opstandige oprisping in een uithoek van het Spaanse rijk liep uit op een ware revolutie. Na ruim tachtig jaar was in de Nederlanden alles veranderd: staatsvorm, religie, politiek, cultuur en economisch systeem. Aan het eind van de oorlog bevond de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden zich in een ongekende bloeiperiode: de Gouden Eeuw.
Als op 1 april 1572 de watergeuzen Den Briel veroverden, was dat de eerste tastbare overwinning voor prins Willem van Oranje. Het was het begin van een reeks militaire zeges en het volk, murw gebeukt door honger, werkeloosheid, de tiende penning en een strenge winter, schaarde zich massaal achter de opstand tegen Spanje. Eind 1572 sloeg de hertog van Alva, de landvoogd van Filips II van Spanje, hard terug. In zijn boek “1572”, beschrijft Van Cruyningen al deze gebeurtenissen en de nasleep daarvan, tot en met het einde van de Tachtigjarige Oorlog.
Het vredesverdrag tussen Spanje en de Nederlandse republiek werd 375 jaar geleden op 30 januari 1648 bevestigd en zo kwam er een einde aan de Tachtigjarige Oorlog. Op 15 mei werd het verdrag bekrachtigd in Münster en schoven de partijen meteen aan voor de vredesbesprekingen die de pan-Europese Dertigjarige Oorlog moesten beëindigen. Op 24 oktober werd die vrede getekend en kwam er een einde aan die verwoestende oorlog die met name het huidige België zo had geteisterd.
In dit heel interessant overzichtswerk, “De Vrede van Münster”, wordt niet alleen aandacht besteed aan de onderhandelingen en het einde van de Tachtigjarige Oorlog, maar ook aan de weerstand van de Oranjes, de geschillen tussen de provincies, de deling tussen de noordelijke en zuidelijke Nederlanden en de andere vredesverdragen in Westfalen.
Historicus Arnout van Cruyningen (°1960) studeerde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij is gespecialiseerd in dynastieke geschiedenis, met name in die van het huis Oranje-Nassau. Andere uitgaven zijn Het Koninklijk Huis der Nederlanden en Stadhouders in de Nederlanden.
Arnout van Cruyningen De Opstand 1568 – 1648 De strijd in de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden geïllustreerd in kleur 320 bladz. Uitg. Omniboek ISBN 9789401912662
Arnout van Cruyningen 1572 Een kanteljaar in de Tachtigjarige Oorlog 192 bladz. uitg. Omniboek ISBN 9789401918305
Arnout van Cruyningen De Vrede van Munster Het einde van de Tachtigjarige Oorlog, 1648 geïllustreerd 192 bladz. uitg. Omniboek ISBN 9789401919036