“1923, Europa in het jaar van Hitlers staatsgreep” is een fascinerende geschiedenis van een kantelpuntjaar. Het is weliswaar niet alleen een boek over het verleden, het beschrijft vooral ook het gevaar dat ontstaat als de Europese samenwerking ineenstort en democratieën de kracht van hun vijand onderschatten, iets wat anno 2023 urgenter is dan ooit.
In 1923 werd de Weimarrepubliek nl. geconfronteerd met een reeks crises, waaronder buitenlandse bezetting van het industriële hart, ongebreidelde inflatie, radicaal geweld en ten slotte Hitlers beruchte “bierhalputsch” in München. De nazi’s wakkerden de vlammen van antiregerings- en antisemitische sentimenten aan en probeerden met geweld de macht te grijpen, wat alleen mislukte nadat ze in de steek waren gelaten door gelijkgestemde conservatieven. In de nacht van 8 op 9 november 1923, probeerde Hitler nl., samen met enkele andere nazi’s, de macht te grijpen bij wat de geschiedenis in zou gaan als de “Bierkellerputsch”. De staatsgreep mislukte en Hitler werd opgepakt. Tijdens zijn vijfjarige gevangenschap schreef hij “Mein Kampf”. De putsch was een van de bepalende momenten in de wereldgeschiedenis van de 20ste eeuw. Maar, minder bekend is wat eraan voorafging.
Voor “1923” putte de historicus Mark William Jones uit nieuw onderzoek om een onthullend portret te geven van de Duitse politiek en samenleving in dit turbulent jaar. Jones volgt Hitlers vroege opkomst en onthult hoe politiek pragmatisme en ongekende internationale samenwerking met het Westen, Duitsland uit zijn crisisjaar hebben gehaald. Hoewel Duitsland tien jaar later zou bezwijken voor tirannie, biedt het verhaal van het voortbestaan van de republiek in “1923”, essentiële lessen voor iedereen die zich zorgen maakt over de toekomst van de democratie van vandaag.
Het verbazingwekkend jaar waarin de Duitse democratie met een crisis en bijna vernietiging werd geconfronteerd, was effectief een van de meest opmerkelijke jaren in de moderne Europese geschiedenis. In januari bezetten Frankrijk en België militair het Ruhrgebied, het economisch hart van Duitsland. Dit veroorzaakte een reeks crises die bijna uit de hand liep. Hyperinflatie stortte miljoenen in armoede, de zoektocht naar zondebokken versterkte politieke extremen en Hitlers populisme bereikte nationale bekendheid. Communisten, nazi’s en separatisten dachten allen dat ze de crises konden gebruiken om de democratie te vernietigen.
Op basis van voorheen ongeziene bronnen, weeft Mark Jones een opwindend en resonerend beeld van een moderne samenleving in extreme crisis. Het was het jaar waarin de Duitse politiek van crisis naar crisis gleed, waarin een burgeroorlog realistisch leek en de republiek dreigde in te storten in de uitersten van haar precaire economische situatie. Wat zegt de traumatische ervaring van 1923 over ons? De historicus Mark Jones neemt u in zijn boek, maand na maand, mee naar dat crisisjaar, het jaar waarin de Duitsers miljarden betaalden voor een brood. Jones vertelt over de dreiging voor de staat door putschisten van links en rechts, over honger en antisemitisme, maar ook over hoe het land de aanhoudende crisis overwon en stabiliteit en vrede vond. Want, uiteindelijk kwamen de democraten als overwinnaar uit de strijd. “1923, Ein Deutsches Trauma”, oorspronkelijk, “1923, The Crisis of German Democracy in the Year of Hitler’s Putsch”, werd vertaald door Rob Hartmans.
Mark Jones (1981) is universitair docent geschiedenis aan University College Dublin. Hij studeerde onder meer aan Cambridge University en Trinity College Dublin, waar hij cum laude afstudeerde in zowel politicologie als geschiedenis. Eerder werkte hij aan de vrije universiteit in Berlijn. Hij is een van de leidende Engelstalige historici van het moderne Duitsland en een erkende autoriteit op het gebied van de geschiedenis van de Weimarrepubliek. Hij was en is te horen op BBC Radio 4’s In Our Time en Talking History op de Ierse radio, is gepromoveerd aan het Europees Universitair Instituut in Florence, Italië en heeft gastbeurzen gehad aan de Vrije Universiteit van Berlijn en de Universiteit van Bielefeld. 1923 was zijn eerste Engelstalig boek.
Mark Jones1923 Crisis in het jaar van Hitlers staatsgreep 354 bladz. Ambo|Anthos ISBN 9789026354618