Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) was de tweede zoon van Johann Sebastian Bach en zijn (eerste) vrouw, Maria Barbara Bach. Deze “Hamburgse” of “Berlijnse Bach” lag mede aan de basis van de ontwikkeling van het samenspel tussen klavier en viool.

Vioolsonaten waren nl. aanvankelijk nog pianosonaten met toevoeging van een (begeleidend) solo-instrument dat grotendeels de rechterhand van de pianopartij volgde. Pas later groeide het genre uit tot volwaardige kamermuziek met een muzikaal, Hegeliaanse dialectische wisselwerking en dialoog tussen twee even belangrijke partijen. De oorspronkelijke titel van Beethovens 3 vioolsonaten op.12 (1798) bv. was “Tre Sonate Per il Clavecimbalo o Forte-Piano con un Violino”. Ook zijn Sonate op. 24 (1801) verscheen nog met als titel, “Sonate pour le Piano Forte avec un violon”.

Maria Barbara Bach (1684-1720) werd geboren in Gehren als dochter van Johann Michael Bach, een neef van de vader van Johann Sebastian Bach. (Beiden waren kleinzoons van Hans Bach). Johann Michael was al jaren overleden, toen Sebastian en zijn dochter in 1707, in het huwelijk traden. Johann Michael werd, evenals zijn broer Johann, Christoph Bach (1642-1703), in de familie Bach zeer gerespecteerd om zijn muzikale kwaliteiten. In Gehren was hij instrumentbouwer en bekleedde hij de positie van stadsorganist en ambtenaar. Uit zijn composities blijkt dat hij een voorkeur had voor koorwerken en in het bijzonder motetten, die van hoge kwaliteit zijn. Het motet was in die tijd een compositie voor koor met een Bijbelse of koraaltekst. Dat horen we o.a. in het dubbelkorig motet, “Fürchtet euch nicht”, over de Hemelse Heerscharen, die aan de herders in het veld, verkondigen dat Christus is geboren.

In Arnstadt werd de nog ongehuwde Johann Sebastian Bach door de kerkenraad bekritiseerd, omdat hij een vrouw, vermoedelijk Maria Barbara, op het orgelbalkon had toegelaten en voor haar musiceerde. Maria Barbara trouwde op 10 oktober 1707 in Dornheim met haar achterneef. Samen kregen ze zeven kinderen. Toen haar man in 1720 van een reis terugkeerde, hoorde hij tot zijn grote droefheid dat zijn 36-jarige vrouw, Maria Barbara, overleden was en reeds begraven was…

Hun talentvolle zoon, Carl Philipp Emanuel, studeerde eerst rechten in Leipzig en Frankfurt aan de Oder, maar werd in 1740, hofmusicus (klavecinist) van Frederik de Grote in Potsdam. De koning zelf was een bekwaam fluitist en componist. Carl Philipp Emanuel Bach componeerde er de “Preußische Sonaten” (1742) voor Frederik II, de “Württembergische Sonaten” (1744) voor de jonge hertog Carl Eugen von Württemberg en de “Sechs Klaviersonaten mit veränderten Reprisen” (1760) voor prinses Anna Amalia. Hij was een belangrijk muziektheoreticus voor klavierinstrumenten en was in die hoedanigheid, de vader van de moderne pianotechniek. Zijn “Versuch über die wahre Art das Klavier zu spielen” (1753-1762) was en bleef fundamenteel voor de kennis van de stijl van klavierinstrumenten in de tweede helft van de 18de eeuw. In 1767 volgde hij zijn peetoom, Georg Philipp Telemann, op als Kapellmeister van de vijf hoofdkerken in Hamburg. Hij legde zich vanaf dan hoofdzakelijk toe op het componeren van religieuze muziek en bleef er wonen tot zijn dood.

Naast schitterende concerti en symfonieën, componeerde C.P. E. Bach ook opmerkelijke liederen en odes die veel verder gingen dan het programma van de Berliner Liederschule, omdat hij voor het eerst op zoek ging naar een innerlijke, persoonlijke en emotionele expressie in muziek. Tijdens de Verlichting/Aufklärung hadden componisten nl. voor het eerst hun eigen zangscholen. In Berlijn, dat werd beschouwd als hét centrum van de Verlichting, schreef Christian Gottfried Krause, advocaat bij het Hof van Beroep, in 1753, “Von der musikalischen Poesie”, een esthetisch-muziek-theoretische tekst, die hij liet volgen door 2 delen, “Oden und Melodien”. Op basis daarvan, creëerden de componisten aan het hof van Friedrich II, Johann Joachim Quantz, Christoph Schaffrath, Franz Benda, Carl Heinrich, Johann Gottlieb Graun en Carl Philipp Emanuel Bach, de eerste Berlijnse Liedschool, het toonbeeld van de “Berliner Klassik”. Volgens Krause’s principes moesten liederen eenvoudig en populair zijn en zich meer concentreren op de melodie dan op de klavierpartij. Deze, zo vond hij, werd best pas geschreven nadat eerst de melodie was gecreëerd.

Toch waren de teksten nog veelal religieus van aard. De spirituele odes en liederen op teksten van Christian Fürchtegott Gellert, en de op muziek gezette psalmen, werden in huiselijke kring gebruikt voor religieuze contemplatie en voor introspectie. Ze verspreidden zich snel in Duitsland en droegen zo in belangrijke mate tot de popularisering van het lied als genre. De liederen van C. P. E. Bach worden tegenwoordig nog maar zelden gezongen, maar ze gaven een passende interpretatie van de door Gellert voorgeschreven woorden, die streefde naar een balans tussen muziek en poëzie, tussen “Musik und Lyrik”. Ontdek op deze cd weliswaar hoe deze grote componist het (samen)spel van klavier en viool tot boeiende dialogen maakte tussen de “lyriek” van de solo viool en de muziek, in de betekenis van harmonie (akkoorden), van het klavier. De instrumenten op deze opname zijn een Pesarinius viool, Genua 1739, een Fortepiano Anton Walter & Sohn (Wenen, ca. 1805), kopie door Paul McNulty (2008), en een Frans Klavecimbel met 2 klavieren Pascal Taskin (Parijs, 1769), kopie door Keith Hill (2010).

De Duits-Britse violiste Rachel Podger (1968) werd opgeleid aan een Duitse Rudolf Steiner school en keerde daarna naar Engeland terug om te studeren bij Perry Hart en aan de “Guildhall School of Music and Drama” bij David Takeno, Pauline Scott en Micaela Comberti. Tijdens haar studie was ze medeoprichtster van de barokke kamermuziek ensembles “The Palladian Ensemble” en “Florilegium”, en werkte ze met ensembles met historische instrumenten, zoals het “New London Consort” en “London Baroque”. Podger was de leider van het “Gabrieli Consort and Players” en later, van 1997 tot 2002, van “The English Concert”. In 2004 nam ze het gastdirectoraat op van het “Orchestra of the Age of Enlightenment”, dat ze opende met een tournee door de Verenigde Staten met de Brandenburgse concerto’s van Bach.

Podger is ook professor barokviool aan de “Guildhall School of Music and Drama” en het “Royal Welsh College of Music and Drama”, en doceert ook regelmatig aan de “Hochschule für Künste” in Bremen. In september 2008 nam ze de nieuw opgerichte Micaela Comberti-leerstoel voor barokviool aan de “Royal Academy of Music” in Londen op (Micaela Comberti (1952-2003) was haar jong overleden lerares), en werd ze professor barokviool aan de Koninklijke Deense muziekacademie in Kopenhagen. Als ze niet toert met verschillende ensembles, werkt Podger in Brecon/Powyn, Zuid-Wales, om jonge muzikanten te helpen met het “Mozart Music Fund”, dat ze in 2006 heeft opgericht, en waar ze workshops geeft en recitals speelt. In 2006 richtte ze ook het “Brecon Baroque Music Festival” op, dat sindsdien elk jaar wordt gehouden. Podger bespeelt een viool gebouwd in Genua in 1739 door Pesarinius, een latere leerling van Antonio Stradivari. Ze speelde aanvankelijk op een Stradivarius-copie uit 1988 van Rowland Ross en heeft Haydn en Mozart opgenomen op de Crespi Stradivarius uit 1699.

Bezuidenhout werd in 1979 geboren in Zuid-Afrika maar startte op tienjarige leeftijd zijn studie in Australië. Hij studeerde bij Rebecca Penneys, Paul O’Dette, Malcolm Bilson, Robert Levin en Arthur Haas en rondde zijn studie summa cum laude af aan de “Eastman School of Music” in Rochester/New York. Op 21-jarige leeftijd won hij in 2001 de prestigieuze eerste prijs evenals de Publiekprijs op de prestigieuze Fortepiano Wedstrijd in Brugge. In 2007 won hij de Erwin Bodky prijs voor klavecimbel in Boston.

Bezuidenhout is een veelzijdig musicus. Hij speelt zowel pianoforte, klavecimbel als moderne piano, en dit op schitterende concerten in Noord-Amerika, Europa, Groot-Brittannië, Australië en Azië. Hij speelde op muziekfestivals voor Oude Muziek in Barcelona, Boston, Brugge, Venetië, Utrecht en St. Petersburg en speelde op het Cork Chamber Music Festival in Ierland, de Duitse Brühler Schlosskonzerte, het Menuhin Festival in Zwitserland, het Michelangeli Festival, het Haydn Festival in Eisenstadt en het Vermont Mozart Festival. Hij was assistent aan de Eastman School of Music waar hij fortepiano en 18de -eeuwse uitvoeringspraktijk doceerde.

Tracklist:

Violin Sonata in G Minor, H. 542.5

Violin Sonata in C Minor, Wq. 78

Arioso con variazioni per il cembalo e violino in A Major, Wq. 79

Violin Sonata in B Minor, Wq. 76

Violin Sonata in D Major, Wq. 71

C.P.E. Bach Sonatas for Keyboard & Violin Rachel Podger Kristian Bezuidenhout SACD Channel Classics CCSSA41523