Het episch-satirisch dierdicht, “Van den vos Reynaerde”, geldt als hét meesterwerk van onze middeleeuwse letterkunde, en misschien wel van de hele Nederlandse literatuur. Maar, wat is het geheim van deze klassieker, die in elke tijd ook leest als een moderne roman, en die zoveel heeft betekend voor zovelen?

“Van den vos Reynaerde”, gebaseerd op het Latijns dierenepos, “Ysengrimus” (1148-1149), vermoedelijk van “Magister Nivardus”, geschreven in het Middelnederlands, waarschijnlijk door Willem Corthals van Boudelo, lekenbroeder in de abdij van Boudelo in Gent, dateert waarschijnlijk van 1257-1271. Een oudere versie dan de Reynaert is de vroeg-13^de eeuwse, Franse “Roman de Renart”, geïnspireerd door de dierenfabels van Aesopus en Phaedrus.

Willem (“Willem die Madocke maecte”) haalde de inspiratie voor zijn roman waarschijnlijk uit de Franse tekst “Le Plaid” (het pleidooi), een onderdeel van de vroeg-13^de eeuwse verzameling vossenverhalen (de Roman de Renart), waarvan de oudste, omstreeks 1174, geschreven werden door Perrout de Saint Claude.

In een satirisch dierenepos handelen en spreken dieren als mensen. Een Hofdag was een informele vergadering bijeengeroepen door de koning van Duitsland, de keizer van het Heilig Roomse Rijk van de Duitse Natie of een van de prinsen van het Keizerrijk, met enkele van de belangrijkste prinsen binnen het rijk. In het verhaal “Van den vos Reynaerde”, doen tijdens de hofdag van koning Nobel, verschillende dieren hun beklag over de schurkenstreken van de vos, Reynaert, waarop Koning Nobel besluit om de vos voor het hof te dagen.

Hij wordt ter dood veroordeeld, maar met telkens nieuwe listen, kan Reynaert zijn veroordeling ontlopen. Zijn ultieme list is dat hij over een schat zou beschikken, die moest dienen om tegenstanders van een samenzwering tegen de koning af te kopen en wapenvolk in te huren, en dat hij door het verslepen van die schat naar de ander hol, een complot tegen de koning heeft verijdeld. Wanneer de waarheid aan het licht komt en de luipaard Fyrapeel en de andere edelen beslissen om hem op te hangen, is de vos ondertussen al samen met zijn gezin, het bos in gevlucht.

Met de immense eruditie van de kenner en het aanstekelijk enthousiasme van de liefhebber besloot Frits van Oostrom een boek te wijden aan deze Reynaert, met het doel te laten zien wat deze tekst zo uniek maakt voor al die generaties lezers en onderzoekers die met de Reynaert hebben geleefd. En uiteindelijk gaat het ook over Van Oostroms eigen levenslange omgang met onze beroemdste middeleeuwer: een vos.

Het is zijn meest persoonlijke boek geworden, en wat dat betreft, de kroon op zijn werk. “De Reynaert. Leven met een middeleeuws meesterwerk” biedt in zijn breedte en diepte nl. een weergaloos panorama van literatuur, geschiedenis en wetenschap. Deze mooi geïllustreerde, meesterlijke uitgave bevat daarenboven een nieuwe editie van de Middelnederlandse tekst, door Ingrid Biesheuvel (foto) en Frits van Oostrom. Ingrid Biesheuvel (1951) (foto) was werkzaam aan de Universiteit Utrecht als onderzoeks medewerker van Frits van Oostrom en vertaalde talloze literaire teksten uit het Middelnederlands. In 2012 verscheen haar “De ridders van de Ronde Tafel. Arturverhalen uit de Lage Landen” met  vertalingen van negen (voornamelijk 13^de-eeuwse) ridderromans, waaronder de Arthurroman, “Ferguut”, de Ridder met het Witte Schild. Voor dit werk ontving ze in 2012, de Gerrit Komrij-prijs.

Frits van Oostrom (1953) studeerde in Utrecht Middelnederlandse taal- en letterkunde, en werd reeds op zijn 29ste, hoogleraar in dat vak in Leiden. Ook was hij onder meer gasthoogleraar aan Harvard University, president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, en voorzitter van de commissie die de Canon van Nederland ontwierp. In 2002 werd hij universiteitshoogleraar in Utrecht. Van Oostrom ontving talloze prijzen en eerbewijzen, waaronder de AKO Literatuurprijs, de Spinozaprijs en in Vlaanderen, de Keizer Karelprijs en de Gouden Penning van de Belgische Akademie van Wetenschappen.

Eerder publiceerde hij “Het woord van eer. Literatuur aan het Hollandse hof omstreeks 1400”, (1987), “Maerlants wereld”. Amsterdam: Prometheus, (1996), “Stemmen op schrift. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur vanaf het begin tot 1300”. Amsterdam Bert Bakker, (2006) en “Wereld in woorden. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1300-1400”. Amsterdam Bert Bakker, (2013). Zijn boek, “Nobel streven. Het wonderbaarlijke maar waargebeurde verhaal van ridder Jan van Brederode”, werd in 2018 bekroond met de Libris Geschiedenisprijs.

Frits van Oostrom De Reynaert Leven met een middeleeuws meesterwerek 591 bladz. geïllustreerd uitg. prometheus ISBN 978 90 446 4267 4