In dit majestueus, mooi maar tegelijk ook droevig boek, ontrafelt Jonny Steinberg het baanbrekend huwelijk tussen Nelson Mandela en Winnie Madikizela-Mandela. Het was een huwelijk dat niet enkel over liefde ging, maar volledig politiek was en dat vanaf het begin voor het oog van de wereld plaatsvond. 
Nelson Rolihlahla Mandela (1918-2013) is drie keer getrouwd. In 1944 trouwde hij met de Zuid-Afrikaanse ziekenverpleegster, Evelyn Ntoko Mase (foto). Uit dit huwelijk werden vier kinderen geboren maar het huwelijk eindigde in 1957, in een echtscheiding. Mandela huwde in 1958 voor de tweede keer met de mensenrechtenactiviste, Nomzamo Winifred Madikizela, bekend als Winnie Mandela. Mandela trouwde met zijn derde echtgenote, Graça Simbine-Machel, op zijn tachtigste verjaardag. Zij was een Mozambikaans politica en een voorvechtster voor de rechten van kinderen, en de 28 jaar jongere weduwe van de voormalige president van Mozambique, Samora Machel (1933-1986).
De Zuid-Afrikaanse activiste, Nomzamo Winifred Zanyiwe Madikizela (1936-2018), de voorzitter van de vrouwenorganisatie van het verboden Afrikaans Nationaal Congres, was de tweede vrouw van president en dissident Nelson Mandela. Ze trouwden in 1958. Maar, waar Nelson afgezonderd in de gevangenis een steeds meer geïdealiseerd beeld van zijn vrouw cultiveerde, raakte Winnie wereldwijd geroemd vanwege haar verzet tegen de apartheid, juist steeds meer vervreemd van de politiek van haar gevangengenomen echtgenoot. Zonder zijn medeweten probeerde ze zelfs een gewapende machtsovername te organiseren, iets dat volgens Nelson enkel kon leiden tot een eindeloze burgeroorlog…
“Winnie and Nelson: Portrait of a Marriage” is zowel een dubbele biografie van de twee beroemde bevrijdingsleiders van Zuid-Afrika als een historisch liefdesverhaal over hun persoonlijk leven. Mandela zat tijdens de apartheid 27 jaar gevangen en werd de eerste democratische president van het land. Madikizela-Mandela van haar kant werd meedogenloos vervolgd door de blanke minderheidsregering terwijl ze het verzet organiseerde. Na de democratie, bereikt in 1994, scheidde het paar.
Winnie & Nelson is het verhaal van een uniek huwelijk en een zinderende politieke geschiedenis van Zuid-Afrika ineen. Het is een shakespeareaans drama waarin ideeën over liefde en toewijding zich vermengen met tijdloze vragen over revolutie, zoals de vraag of je je vijanden vergiffenis kunt schenken. Meesterlijk laat Steinberg zien hoe ver deze twee wereldleiders voor elkaar gingen, maar ook waar ze de grens trokken. Want uiteindelijk wisten beiden dat hun huwelijk niet zomaar een huwelijk was, maar een strijd om de vraag hoe de apartheid bestreden moest worden. Ze woonden sinds 1992 apart en de echtscheiding was officieel in april 1996.
“Winnie en Nelson waren volmaakte artiesten die wilden dat het verhaal van hun huwelijk het verhaal vertelde van Zuid-Afrika’s strijd voor vrijheid. Het uitgangspunt van het boek is dat hun huwelijk echt het verhaal van het moderne Zuid-Afrika belichaamt, maar niet zoals ze bedoeld hadden. Het idee is dus dat het boek tegelijkertijd gaat over een stel, een natie en een reeks ideeën over vrijheid, vergeving en wraak”.
Steinberg baseerde zich voor zijn boek op interviews met wel 150 mensen die hen kenden en de brieven die Winnie en Nelson elkaar schreven gedurende de jaren dat Nelson in de gevangenis zat. Daarnaast waren er de papieren die zijn achtergelaten door Kobie Coetsee, Zuid-Afrika’s laatste minister van Justitie tijdens de apartheid, die alle gesprekken van Winnie en Nelson heeft opgenomen toen ze hem bezocht tijdens de laatste ongeveer acht jaar van zijn opsluiting. Bewaard in het Archief voor Hedendaagse Zaken aan de Universiteit van de Vrijstaat, zijn dit weliswaar documenten om te interpreteren. Winnie en Nelson wisten nl. allebei dat er bugs in de kamer waren en dus kan niets wat ze zeiden, rechttoe rechtaan worden geïnterpreteerd. Desalniettemin zijn deze documenten onthullend, zowel over hen als individuen als over hun relatie.
“Ik wil zowel Winnie als Nelson ontmythologiseren en hun mythen behouden”, vertelt de auteur. “Om te laten zien dat ze echte, gebrekkige mensen waren, maar dat de mythen die ze leefden en belichaamden noodzakelijk waren. Ze streefden allebei, nogal zelfbewust, naar grootsheid, maar men kan niet zowel groots als gelukkig zijn. Ik wil dat echt laten zien, in plaats van het alleen maar te zeggen. Ik wil dat lezers het in hun botten voelen”. “Winnie and Nelson: Portrait of a Marriage” werd vertaald door Marianne Palm, Nicole Seegers en Aad Janssen.
De Zuid-Afrikaanse schrijver Jonny Steinberg (1970) is de auteur van verschillende boeken over het dagelijks leven in de nasleep van Zuid-Afrika’s transitie naar democratie. Twee daarvan, “Midlands” (2002), over de moord op een blanke Zuid-Afrikaanse boer, en “The Number” (2004), een biografie van een gevangenisgangster, wonnen de Sunday Times Alan Paton Award. In 2013 ontving Steinberg de Windham-Campbell Literatuurprijs.
Jonny Steinberg Winnie & Nelson, portret van een huwelijk 584 bladz. geïllustreerd uitg. Atlas Contact ISBN 9789045039015