Naast symfonieën en concerti, componeerde de jonge Mozart voor instrumentale ensembles, ook meerdelige werken. Zijn meesterlijk gecomponeerde Divertimenti, men noemde het genre ook serenade, cassation, notturno of Nachtmusik, waren bedoeld als “Unterhaltungsmusik”. Op deze cd staan zijn “Serenata Notturna” (nr. 6) uit 1776, en de “Serenata Colloredo” (nr. 4) uit 1774.
De vroege serenades van o.a. Haydn, Mozart en Salieri, Leopold Mozart, Carl Stamitz en Boccherini, introduceerden graag blaasinstrumenten (hobo’s, fagotten, hoorns en of klarinetten), zoals geschikt voor muziek in open lucht. Divertimenti of serenades werden als “Tafelmusik“ of „Freiluftmusik“ gespeeld. Maar, met de komst van de Serenade in de concertzaal, werden almaar meer strijkers toegevoegd om een meer orkestrale klank te bereiken. Dit was reeds het geval in Mozarts tijd.
Om aan de groeiende vraag naar geschikte muziek te voldoen, werden talloze bewerkingen van opera’s en balletmuziek gemaakt, terwijl originele werken werden geleverd door een breed scala aan componisten. In het geval van Mozart waren dat de arrangementen die hij voor blazers maakte van fragmenten uit zijn Così fan tutte, K588, Don Giovanni, K527 en Le nozze di Figaro, K492. Blazersensembles hebben in de 18de eeuw, zowel qua bezetting als qua functie, een interessante ontwikkeling doorgemaakt, nl. van “Tafelmusik” tot “Harmonie”, de naam voor het geheel van blaasinstrumenten. Mozart, die alle blaasinstrumenten van zijn tijd waardeerde en ze belangrijke partijen gaf in zijn orkest- en kamermuziek, en die ook soloconcerti componeerde voor de meeste van hen, componeerde ook belangrijke werken voor blazersensembles.
Het subliemste voorbeeld van Harmoniemusik is weliswaar Mozarts meesterlijke Serenade K361/370a, gecomponeerd tussen 1781 en 1784. Beter bekend als “Gran Partita”, was deze Serenade in Bes, de bekroning van de “Harmoniemusik” van het klassiek tijdperk. Vooral Oostenrijkse en Duitse edelen gebruikten vaak kleine blazersensembles, “Harmonien” genaamd, die voor amusement zorgden tijdens banketten en openluchtfeesten. Oorspronkelijk bedoeld om uitgevoerd te worden in open lucht, ging Mozart in deze “avondmuziek” verder dan de eenvoudige geest van het divertimento om zich aan te sluiten bij de symfonie. Cyclisch bedacht en met een zeer economisch gebruik van motivisch materiaal, vertoont het ook een compositorische verfijning die ongebruikelijk was voor het genre.
Serenades of zomernachtmuziek in open lucht was sinds het begin van de 18e eeuw erg populair in Salzburg. Het was leuk en puur entertainment. Mozart schreef zijn eerste serenade op 13-jarige leeftijd en maakte zichzelf tot een onmisbaar onderdeel van de zomeractiviteiten in Salzburg. De Serenade voor strijkers nr. 13 in G, KV 525 uit 1787, bv. is bekend onder de naam “Eine kleine Nachtmusik”. Ze werd gecomponeerd voor een kamermuziekensemble bestaande uit twee violen, altviool en cello eventueel aangevuld met een contrabas. Maar ook deze serenade wordt vaak uitgevoerd door een strijkorkest. “Eine kleine Nachtmusik” is één van de populairste werken geworden van Mozart. Het is niet bekend waarom of voor wie Mozart deze serenade componeerde. Hij componeerde ze toen hij ook zijn Don Giovanni componeerde maar de serenade werd pas in 1827, 36 jaar na Mozarts overlijden, gepubliceerd.
Het Mozarteum Orchester heeft zich ontwikkeld tot een Oostenrijk toporkest. Niemand minder dan Mozarts weduwe Constanze en haar twee zonen waren in 1841, betrokken bij de oprichting. Mozart en Constanze Weber (1762-1842) ontmoetten elkaar in 1777 in Mannheim. Mozart werd verliefd op haar twee jaar oudere zuster Aloysia, maar werd door haar afgewezen. Hij trouwde dan maar op 4 augustus 1782 met haar zus, Constanze. Ze kregen zes kinderen van wie er slechts twee!, Carl Thomas en Franz Xaver Wolfgang, de kindertijd overleefden. Constanze en de meer dan goddelijke Mozart hebben dus in hun leven… vier kinderen begraven!
Na het vroeg overlijden van Mozart in 1791, hertrouwde Constanze in 1809 met de geleerde, Deense diplomaat Georg Nikolaus von Nissen. Ze verhuisden in 1820 naar Salzburg waar zij (samen!) een eerste biografie schreven over Constanze’s legendarische eerste echtgenoot “Wolfgang Amadeus Mozart”. Na het overlijden in 1826 van haar tweede echtgenoot von Nissen, voltooide ze de biografie met de hulp van de muzikale arts Johann Heinrich Feuerstein (1797-1850) die het voorwoord schreef. Het boek verscheen in 1828 onder de titel “Biographie W. A. Mozarts. Nach Originalbriefen, Sammlungen alles über ihn Geschriebenen, mit vielen neuen Beylagen, Steindrücken, Musikblättern und einem Facsimile”. De grafsteen van von Nissen vermeldt “Georg Nicolaus von Nissen, Königl. Dänischer wirklicher Etats-Rath. Ritter des Dannebrog-Ordens. Gatte der Wittwe Mozart”…De engel Contanze overleed in Salzburg op 6 maart 1842.
Het Salzburg Mozarteum-orkest kan terugblikken op een geschiedenis van meer dan 180 jaar. Tegenwoordig geniet het een wereldwijde reputatie voor zijn levendige en doelgerichte Mozart-interpretaties. Samen met het Berlin Classics-label gaat het Mozarteum Orchester Salzburg vanaf augustus 2023, op een spannende reis. Met zes geplande albumpublicaties tegen 2025, kan het orkest zijn hele bereik en passie tonen.
Het programma van deze cd opent weliswaar niet met zomermuziek, maar met de Serenade nr. 6, die hoogstwaarschijnlijk de herfstvieringen in het Fürsterzbischöpfliche Residenzschloss begeleidde. Zelfs al was het “Unterhaltungsmusik”, was het absoluut niet eenvoudig om te spelen. Mozart liet nl. twee ensembles tegen elkaar concurreren en betrok ze in een muzikale discussie. Op dat moment bestond het eerste ensemble uit professionelen, het andere uit amateurmusici. Het hele genie van Mozart wordt hier uitgedrukt en wordt ook geïmplementeerd door het Mozarteum Orchester. De Serenade nr. 4 componeerde Mozart voor het zomers sluitingsevenement van de Benedictijner Universiteit. Op dat moment stapte het orkest van het paleis van de bisschop over de stadsbrug naar het universitair plein. Mozart wendde dan ook voor die gelegenheid, zijn typische briljante charme aan in zijn muziek.
In beide werken speelt de dirigent de leidende, eerste viool, samen met Sophia Herbig, op de viool, Milaan Radić op de Viola, Brita Burgschwendtner op de contrabas en Michael Mitterlehner-Romm aan de pauken. Met deze albumserie bewijst het Mozarteum Orchester Salzburg, door geïnspireerde interpretaties en in de verscheidenheid van klassiek repertoire, dat het trouw blijft aan het principe om een diep verband te behouden tussen de muziek en de stad Salzburg.
Roberto González-Monjas (1988) begon zijn carrière als solo-violist, orkestleider en kamermusicus en trad als zodanig op, op festivals in Salzburg, Grafenegg, Luzern, Verbier en Lockenhaus. Hij werkt regelmatig samen met zangers en instrumentalisten, waaronder Ian Bostridge, Yuja Wang, Rolando Villazón, Hilary Hahn, Andreas Ottensamer, Alexander Lonquich, Lisa Batiashvili, Fazil Say, Reinhard Goebel, Thomas Quasthoff, András Schiff en Kit Armstrong. Hij was zes jaar lang concertmeester van het Orchestra dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia en tot de zomer van 2021, leider van het Musikkollegium Winterthur. Hij bespeelt een Giuseppe Guarnieri ‘filius Andreae’-viool uit 1710, hem uitgeleend door vijf Winterthur-families en de Rychenberg Stiftung.
Mozart Serenades Mozarteumorchester Roberto González-Monjas cd Berlin Classics 0302997BC