Adriaen van de Venne (1590-1662) behoort niet tot de bekendste namen uit de Hollandse 17^deeeuw. Toch is hij te beschouwen als een van de meest markante kunstenaarspersoonlijkheden uit die periode. U ontdekt hem in 2 prachtuitgaven van Waanders. In het uitgebreid, rijk geïllustreerd boek, “Ick soeck en vind”, wordt met name Van de Vennes geschilderd oeuvre voor het eerst uitgebreid en diepgaand onderzocht binnen de context van zijn gehele artistieke productie. 

De Hollandse Gouden eeuw was rijk aan historiestukken naar Italiaanse voorbeelden, unieke portretten, zowel individuele als groepsportretten, bv. schuttersstukken, heerlijk mooie landschappen (o.a. winterlandschappen), stadsgezichten en zeegezichten. Wetenschappers poseerden vaak gezeten tussen hun instrumentarium en studieobjecten en bestuursraden zagen zich graag afgebeeld rond een tafel. Daarnaast waren er innemende stillevens, vaak als allegorische voorstellingen, alledaagse taferelen als illustraties van oude spreekwoorden en gezegden met een moralistische boodschap, en intieme genrestukken. Vooral stillevens boden een schilder de gelegenheid om zijn kundigheid te etaleren in detail met realistische lichteffecten, afbeelden van texturen en oppervlakken.

Allerlei soorten drank en etenswaar, uitgestald op een tafel, zilveren bestek, fijn tafellinnen dat in plooien afhing, vormden daarbij een uitdaging voor fijnschilders. Rembrandt en Jan Steen waren bv. de meest veelzijdigen, Bartholomeus van der Helst en Frans Hals behoorden tot de belangrijkste portretspecialisten, Johannes Vermeer en Gabriël Metsu, de grootste genreschilders, Caesar van Everdingen was dan weer een typische classicist en Adriaen van der Werff, een academist, en Hendrick Terbrugghen en Gerard van Honthorst waren Caravaggisten.

Vanwege de oorlog en religieuze twisten in de Zuidelijke Nederlanden weken de ouders van Adriaen Pietersz. van de Venne uit naar Delft. Delft was in de 17de eeuw een broedplaats van talent, een stad waar belangrijke innovaties plaatsvonden. Hier groeide bv. Johannes Vermeer uit tot een schilder van wereld formaat, het iconisch aardewerk, Delfts blauw, kent de hele wereld en Delfts zilver uit de 16de – en 17de  eeuw behoort tot de top van de edelsmeedkunst uit de Lage Landen.

De bijgevolg, Delftse kunstschilder, grisailleschilder, miniatuurschilder, graveur, tekenaar en dichter Adriaen Pietersz. van de Venne, was een leerling van Jeronymus van Diest (I) en Simon de Valck. In 1605 schreef hij zich in als student in Den Haag en in 1607 wordt hij vermeld in Antwerpen.  Van 1608 tot 1625 woonde hij in Middelburg, waar hij in 1614 trouwde. In 1625 vestigde hij zich weer in Den Haag, waar hij dat jaar toegelaten werd tot het Haagse Sint-Lucasgilde. In 1656 was Van de Venne een van de oprichters van de schildersconfrerie Pictura. Hij was tevens een politiek propagandist voor de stadhouders uit het huis Oranje-Nassau en in Den Haag publiceerde Van de Venne literair werk dat hij eigenhandig voorzag van illustraties.

Zijn werk bestond onder meer uit genrestukken, historiestukken, landschappen, portretten en architectuurstukken. In een groot deel van zijn werk stond de combinatie van woord en beeld centraal, gekoppeld aan een grote originaliteit en een bijzonder fijn gevoel voor humor. Hij was de leraar van Sybrand van Beest, bekend als schilder van stadsmarkten (voornamelijk groenten- en varkensmarkt), keukenscènes en (winter)stadslandschappen, en Leonaert Bramer, een van de weinige Nederlandse frescoschilders, en van zijn eigen twee zoons, Huijbregt, bekend van grisailles, en Pieter, bekend van zijn magnifieke stillevens met bloemen (foto), schelpen, groenten en fruit.

Het magnifiek Zeeuws Museum organiseert met “De omgekeerde wereld van Adriaen van de Venne”, een magistrale, grote overzichtstentoonstelling van ruim 100 bruiklenen uit binnen- en buitenland van deze 17^de -eeuwse kunstenaar. Dit is trouwens de eerste keer dat een groot overzicht van zijn werk wordt getoond. Directe aanleiding voor deze tentoonstelling is nl. het 400-jarig jubileum van het verschijnen van de dichtbundel “Zeeusche Nachtegael”, een samenwerkingsproject van verschillende Zeeuwse dichters, waaronder Jacob Cats en Johan de Brune. Van de Venne heeft hieraan nl. zowel in woord als in beeld, een belangrijke bijdrage geleverd. In de tentoonstelling is de schoonheid en veelzijdigheid van het werk van Adriaen van de Venne te zien maar inhoudelijk is het ook (weer) relevant. Hij leefde en werkte namelijk in een tijd die, net als de onze, grote maatschappelijke veranderingen en onrust doormaakte.

Het tentoonstellingsteam van het Zeeuws Museum werd versterkt door gastconservator Edwin Buijsen (foto), dé van de Venne-kenner bij uitstek en de auteur van “Ick soeck en vind”. Het Rijksmuseum, dat de belangrijkste Van de Venne-collectie ter wereld bezit, werd als samenwerkend partner bij dit project betrokken en droeg een aantal cruciale bruiklenen aan de tentoonstelling bij. Daarnaast zijn werken uit grotere en kleinere (museale)instellingen en particuliere verzamelingen opgenomen uit binnen- en buitenland zoals het Amsterdam Museum, het Mauritshuis (Den Haag), het Museum Kunst & Geschiedenis (Brussel), het Museum voor Schone Kunsten Gent, het Kurpfälzisches Museum Heidelberg, Hessisches Landesmuseum Darmstadt, Statens Museum for Kunst (Kopenhagen), de ZB Bibliotheek van Zeeland (Middelburg), het Zeeuws Archief (Middelburg) en particuliere collecties uit Duitsland, België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk.

Voor het wetenschappelijk onderzoek voor deze tentoonstelling werd nauw samengewerkt met o.a. het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis. In het begeleidend boek komen met ruim 45 werken in teksten van Rudy Jos Beerens, Yvonne Bleyerveld, Edwin Buijsen, Lisanne den Hartog en Caroline van Santen, alle aspecten van zijn kunstenaarschap in Middelburg en Den Haag aan bod, van ontwerpen voor boekillustraties tot een wandtapijt van bijna acht meter breed! Niet te missen!

Tentoonstelling, “De omgekeerde wereld van Adriaen van de Venne”, van 30 september 2023 t/m 21 april 2024, Zeeuws Museum, Middelburg.

Edwin Buijsen Ick soeck en vind De schilderijen van Adriaen van de Venne Waanders 400 pagina’s ca. 400 illustraties ISBN 9789462624900

De omgekeerde wereld van Adriaen van de Venne 96 bladz. ca. 60 illustraties uitg. Waanders ISBN 9789462625044