Wybrand Hendriks was een Nederlands kunstschilder. Daarnaast was hij vanaf 1785 opzichter van de Kunstverzamelingen en gastheer in Teylers Museum. Hendriks bleef vooral bekend vanwege zijn portretschilderingen. Ontdek zijn tot de verbeelding sprekend, veelzijdig werk in de overzichtstentoonstelling, “Wybrand Hendriks was hier!” en in het magnifiek boek, uitgegeven door Waanders. Een ontdekking!

Het magnifiek Teylers Museum (foto) opende in 1784, maar bestond toen nog alleen uit de Ovale Zaal, vast gebouwd aan het voormalig huis van de Haarlemse zakenman, Pieter Teyler (1702-1778) (foto). In zijn testament bepaalde Teyler dat zijn geld ten goede moest komen aan onder meer het stimuleren van kunst en wetenschap. Zijn huis moest voor altijd aan het museum verbonden blijven. En zo geschiedde.

In 1785, werd Wybrand Hendriks (foto) aangenomen als ‘kastelein’, als de beheerder en bewoner van Pieter Teylers Huis en daarnaast was hij verantwoordelijk voor de kunstverzameling van het museum. Naast zijn taken als kastelein, conservator, restaurator, verzamelaar en kunsthandelaar, had hij daarenboven in het huis zijn eigen atelier. Daar maakte hij tekeningen en schilderijen in alle genres.

Hendriks had zijn atelier nl. in de oude tekenkamer van Teylers tekenacademie, die naar het stadhuis verhuisd was. In 1785, volgde Hendriks Vincent Jansz van der Vinne op, Van der Vinne was nl. na conflict met directeur Martinus van Marum vertrokken. Hendriks was als curator betrokken bij de aankoop van 1700 werken uit de verzameling van Christina I van Zweden, de befaamde Collectie Odescalchi. In deze verzameling bevonden zich o.a. werken van Rembrandt, Michelangelo en Raphael, welke nu tot de topstukken van het museum behoren. Hendriks was ook regent van het Gasthuis, lid van het stadsbestuur van Haarlem en lid van de volksclub, die de Bataafse Omwenteling ondersteunde.

“Wybrand Hendriks was hier” laat de veelzijdigheid van Hendriks in volle glorie zien. De vele werken van zijn hand in de collectie van Teylers Museum werden voor deze tentoonstelling aangevuld met bruiklenen van het Rijksmuseum, het Amsterdam Museum, Rijksmuseum Twenthe, het Noord-Hollands Archief, het Städel Museum in Frankfurt, het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Brussel, het Muséum national d’Histoire naturelle in Parijs en enkele particuliere collecties. In het Prentenkabinet is te zien hoe Hendriks zich liet inspireren door o.a. Frans Hals en Adriaan van Ostade.

In de jaren tachtig van de 18e eeuw was Hendriks vijf jaar lang een van de directeuren van de Haarlemse Tekenacademie. Van 1786 tot 1819 was Hendriks kastelein van de Teylers Stichting, hij woonde in het Fundatiehuis en was voornamelijk werkzaam als curator van de kunstcollectie. Hendriks schilderde daarnaast zelf, en heeft enkele schilderijen gemaakt in en rond het Teylers Museum, bijvoorbeeld van de directeuren (foto), de Ovale zaal (foto) en de binnenplaats van het Fundatiehuis. Zijn schilderij op de binnenplaats van het Fundatiehuis en van de Ovale Zaal lijken met bolle spiegels en andere optische hulpmiddelen gemaakt te zijn, de perspectieven zijn namelijk onmogelijk. Daarnaast heeft hij veel veilingen in Nederland afgereisd om tekeningen voor de collectie te kopen. Deze tekeningen beheerde hij ook en bij dit beheer hoorde ook het restaureren en soms ook bijwerken en aanvullen van tekeningen.

Wybrand Hendriks was een veelzijdig en kleurrijk persoon. Zijn karakteristieke, innemende en directe stijl maakt hem tot één van de meest aantrekkelijke kunstenaars van de periode. Met een indrukwekkend realisme maken zijn heldere landschappen, stadsgezichten en interieurs het dagelijks bestaan navoelbaar. Zijn karakteristieke,soms bijna karikaturale, portretten brengen de mensen nabij in al hun ijdelheid en kwetsbaarheid.

In de tentoonstelling en in het boek verneemt u alles over Wybrand Hendriks en het tekenonderwijs, zijn bezoek aan Engeland, de invloed van Nederlandse 17de-eeuwse kunst op zijn werk, Wybrand Hendriks als patriot, zijn ontwikkeling tot naturalistisch tekenaar, en Hendriks’ als kastelein van Pieter Teylers Huis en als directeur der kunstverzamelingen, en de portretkunst van Wybrand Hendriks.

Tentoonstelling “Wybrand Hendriks was hier!” in Teylers Museum, van 22 september 2023 t/m 14 januari 2024.

Wybrand Hendriks (1744-1831) kunstenaar, conservator, kastelein, restaurator, bestuurder, verzamelaar, kunsthandelaar en netwerker 248 bldz. geïllustreerd Uitg. Waanders ISBN 97894626223828