Op deze opname brengt het Mozarteumorchester, kamermuzikale transparantie, articulatorische helderheid en genuanceerde sonoriteit in de heel bijzondere muziek van de late Richard Strauss. Het geselecteerd repertoire op deze cd zet daarenboven de individuele secties van het orkest in de schijnwerpers.
Richard Strauss componeerde “Metamorphosen für 23 Solostreicher” in 1945, als een betuiging voor de rouw die in nazi Duitsland bestond na alle vernietigingen. Men gaat ervan uit dat deze enigmatische variaties werden gecomponeerd als klaagzang voor de culturele instellingen, die te lijden hadden onder de oorlog, meer bepaald de vernietiging van operahuizen, waar zijn werken werden uitgevoerd. Voor Strauss gold dit in het bijzonder het operagebouw in München dat werd vernietigd. Het hoofdmotief van de metamorfosen is afkomstig uit de begrafenismars (tweede beweging) uit Beethovens derde symfonie ‘Eroica’. In de partituur vallen de woorden “In Memoriam” te lezen onder de noten voor de contrabas. Daarnaast wordt onder andere geciteerd uit Wagners “Siegfried Idyll”. De Nederlandse componist Matthijs Vermeulen (1888-1967) zag het werk weliswaar als een klaagzang voor Hitler en de teloorgang van het naziregime…
Naast meesterlijk georkestreerde symfonische gedichten en concerti, componeerde Richard Strauss zowel aan het begin als aan het eind van zijn leven, enkele parels voor een kleine(re) instrumentale bezetting, meer bepaald voor blazers. Tussen 1881 en 1884, componeerde hij meer bepaald een Serenade voor blazers in Es voor 13 blaasinstrumenten, op. 7 en een 4-delige Suite voor blazers in Bes voor 13 blazers, op. 4. Tussen 1943 en 1945, componeerde hij 2 Sonatines voor 16 houtblazers, Nr. 1 in F (3-delig) “Aus der Werkstatt eines Invaliden” (première op 18 juni 1944 o.l.v. de Wagner dirigent, Karl Elmendorff in… Dresden), gevolgd door de 4-delige Sonatine (Sinfonie) voor blazers in Es, “Fröhliche Werkstatt” (première op 25 maart 1946 in het Zwitserse Winterthur o.l.v. Hermann Scherchen). 
Strauss componeerde zijn Serenade in Es voor 13 instrumenten in 1881, toen hij nog maar 17 jaar oud was. Het was stilistisch in wezen nog Mozartiaans, maar bevatte daarnaast ook al meteen de melodieën en de weelderigere texturen van zijn typische stijl. De textuurvermenging van de jonge componist was al meesterlijk, terwijl de sonoriteiten reeds vooruitliepen op de toekomst.
De titel, Sonatina, is enigszins misleidend. Dit zijn substantiële stukken. De eerste sonatina in F in drie bewegingen, waaronder een mooi cantabile in het menuet, de tweede in Es, in vier bewegingen, duren beide meer dan een half uur en zijn duidelijk schatplichtig aan de blaasmuziek van Mozart, vooral aan zijn Serenade K361. Ze stralen ook een gevoel van 18de-eeuwse klassieke onthechting uit, want hoewel ze tussen 1943 en 1945 zijn gecomponeerd, is er geen spoor van de oorlog in de muziek te bespeuren. Dit zijn frisse werken, sierlijk en geniaal, maar ook enigszins uitdagend.
Riccardo Minasi, geboren in 1978 in Rome, is een Italiaanse violist en dirigent, gespecialiseerd in barokmuziek uitgevoerd op historische instrumenten. Hij kreeg zijn eerste muzieklessen van zijn moeder en studeerde vervolgens eerst viool bij Paolo Centurioni en Alfredo Fiorentini. Toen hij zich tot de barokviool en het toegewijd repertoire wendde, volgde hij les bij Enrico Parizzi en Luigi Mangiocavallo. Minasi speelde als solist en concertmeester in veel ensembles, waaronder Les Concert des Nations van Jordi Savall, de Accademia Bizantina, Concerto Italiano, Il Giardino Armonico, Concerto Vocale o.l.v. René Jacobs, Collegium 1704 en het Ensemble 415 o.l.v. door Chiara Banchini. Tot de belangrijkste musici met wie hij samen speelde behoren Enrico Onofri, Viktoria Mullova, Albrecht Mayer, Christophe Coin, Sergio Azzolini en Reinhard Goebel. Als dirigent werkte hij met een aantal gerenommeerde ensembles, waaronder de Potsdam Chamber Academy, het Zurich Chamber Orchestra, het Balthasar-Neumann-Ensemble en het Helsinki Baroque Orchestra, waarvan hij sinds 2008 dirigent is. In 2007 richtte hij het kamermuziekensemble ‘Musica Antiqua Roma’ op, gespecialiseerd in het 17de en 18de-eeuws repertoire, met speciale aandacht voor Romeinse componisten van die tijd.
Het subliem Mozarteum Orchester heeft zich ontwikkeld tot een Oostenrijks toporkest. Niemand minder dan Mozarts weduwe Constanze en haar twee zonen waren in 1841, betrokken bij de oprichting. Mozart en Constanze Weber (1762-1842) ontmoetten elkaar in 1777 in Mannheim. Mozart werd verliefd op haar twee jaar oudere zuster Aloysia, maar werd door haar afgewezen. Hij trouwde dan maar op 4 augustus 1782 met haar zus, Constanze. Ze kregen zes kinderen van wie er slechts twee!, Carl Thomas en Franz Xaver Wolfgang, de kindertijd overleefden. Constanze en de meer dan goddelijke Mozart hebben dus in hun leven… vier kinderen begraven!
Na het vroeg overlijden van Mozart in 1791, hertrouwde Constanze in 1809 met de geleerde, Deense diplomaat Georg Nikolaus von Nissen. Ze verhuisden in 1820 naar Salzburg waar zij (samen!) een eerste biografie schreven over Constanze’s legendarische eerste echtgenoot “Wolfgang Amadeus Mozart”. Na het overlijden in 1826 van haar tweede echtgenoot von Nissen, voltooide ze de biografie met de hulp van de muzikale arts Johann Heinrich Feuerstein (1797-1850) die het voorwoord schreef. Het boek verscheen in 1828 onder de titel “Biographie W. A. Mozarts. Nach Originalbriefen, Sammlungen alles über ihn Geschriebenen, mit vielen neuen Beylagen, Steindrücken, Musikblättern und einem Facsimile”. De grafsteen van von Nissen vermeldt “Georg Nicolaus von Nissen, Königl. Dänischer wirklicher Etats-Rath. Ritter des Dannebrog-Ordens. Gatte der Wittwe Mozart”… Contanze overleed in Salzburg op 6 maart 1842.
Het Salzburg Mozarteum-orkest kan terugblikken op een geschiedenis van meer dan 180 jaar. Tegenwoordig geniet het een wereldwijde reputatie voor zijn levendige en doelgerichte Mozart-interpretaties. Samen met het Berlin Classics-label ging het Mozarteum Orchester Salzburg vanaf augustus 2023, op een spannende reis. Met zes geplande albumpublicaties tegen 2025, kan het orkest zijn hele bereik en passie tonen. In veel opzichten slaat het een brug van de Weense klassieke periode naar de muziek van de 19de, 20ste en 21ste eeuw. De constante aandacht van het orkest voor zijn kernrepertoire vormt ook zijn benadering van de muziek van latere tijdperken.
Strauss Metamorphosen & Wind Sonatina no.1 Mozarteumorchester Salzburg Riccardo Minasi cd Berlin Classics 0303020BC
https://www.stretto.be/2019/08/09/te-gast-bij-richard-strauss-in-garmisch-partenkirchen/