Dat er een eigen, specifiek Zuid-Afrikaanse Nederlandse literatuur bestaat, daar is in de geschiedschrijving van de Nederlandse literatuur geen aandacht aan besteed. Eep Francken en Olf Praamstra vullen deze leemte in en voeren u mee door deze boeiende letterkunde, vanaf het ontstaan ervan in 1652, tot in de 21ste eeuw! De literatuur in het prachtige Zuid-Afrika bevindt zich daarenboven in een overgangspositie op zoek naar nieuwe normen en waarden. Een zoektocht naar een balans tussen verleden en toekomst moet de hedendaagse literatuur een nieuw lichtgevend gezicht geven.

Dat er in Zuid-Afrika, Afrikaans wordt gesproken en geschreven, is algemeen bekend en dat er in de 17^de– en 18^de eeuw, de tijd van de VOC en de Kaapkolonie (Tussenstation Kaap de Goede Hoop), door ambtenaren in de Kaapkolonie, officiële journalen en rapporten in het Nederlands werden geschreven, zal niemand verbazen. Er bestaat weliswaar ook een Zuid-Afrikaanse Nederlandse literatuur, poëzie, toneel en verhalend proza, geschreven in het Nederlands door inwoners van Zuid-Afrika. Het Afrikaans, eerst Kaaps-Hollands genoemd, is immers een dochtertaal van het Nederlands, ontstaan uit Nederlandse dialecten die de Nederlandse kolonisten in de 17^de eeuw invoerden. Een aantal van de auteurs uit Zuid-Afrika hebben het tot wereldfaam gebracht. In 1991 ontving bv. de Zuid-Afrikaanse schrijfster Nadine Gordimer zelfs de Nobelprijs voor Literatuur en in 2004, werd de prijs toegekend aan de schrijver J.M. Coetzee.

In september 1999, verscheen Gerrit Komrij’s bloemlezing “De Afrikaanse poëzie in 1000 en enige gedichten”. Een heldendaad. In de maanden februari-mei 2001, werd aan de opleidingen Nederlands en Dutch Studies van de Universiteit Leiden, een werkgroep georganiseerd over de Nederlandstalige Zuid-Afrikaanse literatuur. De werkgroep wilde een bloemlezing uit de Nederlandstalige Zuid-Afrikaanse literatuur vanaf 1800. De leden van de werkgroep waren, Rachelle Conradie, Elisa Diallo, Marjolijn Engelsman, Jhotie Geerlof, Peter Groenendijk, Katherine Hermans, Suzanne Huisman, Rikkie Keller, Geert Langendorff, Barbara Neugebauer, Tineke Nieuwenhuis, Susanne Stals, Tsveta Velinova, Patricia de Werdt en de docenten Eep Francken (Nederlands) en Olf Praamstra (Dutch Studies).

Tijdens de werkzaamheden werd al snel duidelijk dat het aantal teksten en auteurs veel te groot was om gedurende één semester door één werkgroep uitputtend te bestuderen. Zelfs de voorlopige selectie uit de Nederlandstalige Zuid-Afrikaanse literatuur maakte duidelijk dat het ging om een verzameling buitengewoon interessante teksten, die veel te lang onbekend was gebleven. Elke student koos één schrijver uit de Nederlandstalige Zuid-Afrikaanse literatuur, die hij een plaats in de bloemlezing gaf, en koos daarbij een geschikt fragment uit diens werk. Ook leverde ieder een begeleidende kleine scriptie met relevante informatie over de gekozen schrijver en een verantwoording van de keuze. Op basis van dit werk van de studenten kreeg deze monumentale uitgave zijn vorm.

In 6 uitgebreide delen, telkens ingeleid door het historisch overzicht en het literair leven, leest u o.a. over Jan (foto), Abraham, en Johanna Maria van Riebeeck, het Nederlands als inheemse taal, de dichters van de VOC, toneel, journalistiek, poëzie, historische romans en verhalend proza van immigranten, emigranten en passanten, reizigers en ambtenaren in Zuid-Afrika onder de Bataafse Republiek (1803-1806), Stichtelijke lectuur (1800-1825), boeren en Nieuwe zendelingen, de Grote Trek (1836-1860), de Boerenoorlog en de dominee-dichters. Een nawoord, uitgebreide, bibliografische aantekeningen, de bibliografie en het register, vervolledigen deze monumentale uitgave.

Eep Francken is als gastonderzoeker verbonden aan het onderzoeksinstituut LUCAS van de Leidse Faculteit Geesteswetenschappen. Daarnaast is hij buitengewone professor in de Onderzoekseenheid voor Talen en Literatuur in Zuid-Afrikaanse Context bij de Noordwes-Universiteit (Zuid-Afrika).

Olf Praamstra is emeritus-hoogleraar ‘Nederlandse literatuur in contact met andere culturen’ aan de Universiteit Leiden. Hij is als gastonderzoeker verbonden aan het onderzoeksinstituut LUCAS van de Leidse Faculteit Geesteswetenschappen.

Eep Francken, Olf Praamstra “Geen land voor dromen Geschiedenis van de Zuid-Afrikaanse Nederlandse literatuur” 864 bladz. uitg. Amsterdam University Press ISBN 9789048560158