Peter Conradi schreef een meer dan indrukwekkend boek over één van de eerste intimi van Hitler, Putzi Hanfstaengel. En meer dan raadgever, ontwerper en bedenker, steun en toeverlaat, speelde hij piano voor Hitler, veel piano. Want de charismatische spreker met het rare snorretje die hij leerde kennen, plaatste muziek boven alles…
Ernst Frans Sedgwick (Putzi) Hanfstaengl (1887-1975) (foto), de kleinzoon van de minnaar van de Beierse prinses Sophie (zuster van Sissi), studeerde tot 1909 aan Harvard en verbleef tijdens de Eerste Wereldoorlog in de Verenigde Staten. Daar leidde hij de Amerikaanse tak van zijn vaders kunstuitgeverij. In 1919 keerde hij terug naar Duitsland en raakte naderhand erg onder invloed van de toespraken van Hitler. Hij sloot zich bij hem aan en was in 1923 een van de deelnemers aan de Bierkellerputsch. Na het mislukken ervan vluchtte hij naar Oostenrijk. Nadien introduceerde Hanfstaengl Hitler bij de betere kringen in München en bracht hij het geld bijeen voor de uitgave van “Mein Kampf” en voor de “Völkischer Beobachter”, het blad van de NSDAP. Hitler kwam vaak bij de Hanfstaengels thuis in hun luxueuze Münchense villa Tiefland en werd peetoom van zijn zoon Egon. Na Hitlers machtsovername werd hij diens hoofd van de buitenlandse pers.
In 1922 hoorde Ernst Hanfstaengl in de Münchense Bürgerbräukeller (foto) Hitler voor het eerst spreken. Niet veel later was hij de woordvoerder buitenland en de persoonlijke vriend, vertrouweling en pianist van de nazileider. De opkomst van Hitler, de mislukte putsch, Hitlers gevangenschap in 1924, de Rijksdagbrand en de zaak Geli Raubal maakte Hanfstaengl dan ook van dichtbij mee. Deze gebeurtenissen staan trouwens treffend beschreven in Conradi’s boek.
Putzi hielp Hitler op weg naar de overwinning en de ongeziene roem maar in 1937 viel hij na conflicten met Goebbels in ongenade. Hij vertrok naar Engeland, contacteerde zijn oude vriend Roosevelt en werd zijn informant. Van vertrouweling van Hitler werd Hanfstaengl dus bondgenoot van … President Roosevelt! Niet zo’n makkelijke klus want Putzi had af te rekenen met Roosevelts persoonlijk fascinatie voor Hitler !
Hanfstaengel maakte analyses van Hitlers redevoeringen en een gedetailleerd psychologisch portret van de Führer zoals hij hem had gekend en berichtte zelfs over diens seksleven. Hij beschreef dit alles o.a. “The Unknown Hitler: Notes from the Young Nazi Party” en “Hitler: The Missing Years”. “Hitlers pianist” is bijgevolg het fascinerende verhaal van de man die zowel direct aandeel had in de opkomst, als indirect in de ondergang van Hitler.
Putzi was een telg uit een heel voorname Beierse (Münchense) familie, bekend in de kunstwereld. Hij had aan Harvard gestudeerd, had in New York gewoond en behoorde tot de Amerikaanse upperclass. Franklin D. Roosevelt behoorde tot zijn kennissenkring.
Hitler en Putzi ontmoeten elkaar voor het eerst in november 1922. Hij zag en hoorde Hitlers publiek optreden en Putzi was meteen geïmponeerd door deze indrukwekkende spreker. Putzi zag in hem “een zeker kosmopolitisch element, de flair van de Donau”. Putzi werd de pianist van Hitler. Hij speelde alles waar Hitler van hield en speelde hem soms zelfs in slaap. Zijn zoon Egon noemde Hitler oom Dolf. Putzi vertelde later dat muziek Hitler scheidde van de rest van de wereld, dat het hem ontspande en dat het hem in de juiste stemming bracht voor zijn publieke optredens.
Hij botste weliswaar regelmatig met Goebbels, de Propaganda minister. Putzi was het lang niet altijd eens met veel van het nationaalsocialisme. Zo was hij er trots op dat in zijn kantoor geen Hitlergroet werd gebracht en had hij zo zijn bedenkingen en twijfels over het antisemitisme, de Gestapo en de kampen. De ontmoeting tussen Hitler en Mussolini in Wagners Palazzo Vendramin in Venetië (foto), was dan wel weer door Putzi geregeld. In dit paleis overleed op 13 februari 1883 Richard Wagner 
Conradi beschrijft in vijf hoofdstukken “Van München naar Fifth Avenue”, “Hitler beschaven” , “His Master’s Voice” , “Achter de vijandelijke linies” en “Verdeelde loyaliteit”, de gebeurtenissen die hebben geleid tot de verkiezing van Hitler als Rijkskanselier t.e.m. de eerste gloriejaren van het nazistische, nieuwe Duitsland, alsof hij het allemaal zelf van nabij heeft gemaakt. Zijn schrijfstijl leest als een roman, het boek verveelt geen moment, is fascinerend en grondig en maakt het onbegrijpelijke mysterie rond Hitlers charisma en de duizenden en duizenden volgelingen, nog groter. Dit boek is een historische studie van het hoogste niveau maar is ook literair omdat je als lezer het gevoel hebt een roman te lezen. Maar het is helemaal geen roman Integendeel. Conradi neemt je als lezer mee naar café’s en bars van luxe hotels in München en Berlijn waar belangrijke gesprekken en ontmoetingen hebben plaats gehad, laat je als lezer getuige zijn van die gesprekken en duidt dit alles in de historische context.
Dit bijzonder boek is ontstaan nadat Peter Conradi in 2001 in ‘The Boston Globe’ voor het eerst las over Hanfstaengel. Hij besloot onderzoek te verrichten naar dit tot dan toe nagenoeg onbekend personage en kwam terecht in de kern van Hitlers groei en de vorming van het nazisme. Hij schreef daarop zijn boek aan de hand van documenten, interviews met overlevenden van de familie en geschriften van Hofstaengel zelf. Het resultaat werd een uitvoerige en gedetailleerde beschrijving van de ontstaansgeschiedenis en immense groei van het nazisme want Putzi maakte het allemaal van dichtbij mee.
Peter Conradi studeerde in Oxford en in München. Hij is journalist en was buitenlandcorrespondent in Brussel, Zürich en Moskou. Sinds 1998 werkt hij voor The Sunday Times. Naast “Hitler’s Piano Player” schreef hij o.a. “Royale Europe” en “The King’s Speech”, waar de schitterende, gelijknamige film op is gebaseerd. Conradi woont in Londen.
Hoewel dit niet meteen een boek is over muziek, loopt pianomuziek als een zwarte draad doorheen het verhaal. Putzi kreeg pianoles van Hertha Emmerich, viool leerde hij bij Heinrich Bihrle en Josef Horbelt, leraar aan de Akademie der Tonkunst in München, leerde hem muziektheorie en zang. Putzi’s moeder hoopte dat haar zoon dirigent zou worden. Studeren ging hem moeilijk af want hij besteedde als typische “Kunstmensch” zoals hij van zichzelf zei al zijn tijd aan muziek. De gewezen Hofpianist van de Groothertog van Sachsen-Weimar Bernard Stavenhagen (1862–1914) en August Schmidt-Lindner (1870-1959) die allebei nog bij Liszt hadden gestudeerd, werden zijn volgende pianoleraars in München. 
Zijn kamer ging vol foto’s van componisten. Omdat Hitler muziek boven alles plaatste en hij en zijn nazi-kopstukken zich Siegfried en Parsifal waanden, werd Wagner vaak gespeeld, meer bepaald “Meistersinger” waarvan men zei dat Hitler de opvoering wel tweehonderd keer had gezien. Putzi vergezelde Hitler naar de Bayreuther Festspiele, was niet alleen een uitmuntend pianist, hij componeerde ook. Zo gaf hij in 1924 het “Hitler Liederbuch” uit en was zijn “Deutsches Largo” te horen in de film “Triumph des Willens” (foto) uit 1935 van Leni Rifenstahl. Zijn mars “Junge Helden” weerklonk tijdens de massafakkeloptocht in 1933 Berlijn en verder componeerde hij o.a. filmmuziek, de monumentale “Volkschoral Hymne an das Deutsche Erbe” en marsen zoals “Deutscher Föhn”, “Jugend Marschiert” en “Deutschland Trauert”.
Heel revelerend is bvb. dat Hitler bijeenkomsten begon te voorzien van muziek naar Amerikaans voorbeeld, hem ingegeven door Putzi (Amerikaanse football liederen bvb.). Jawel. De Amerikaanse invloed van Putzi op Hitler was zo groot dat zijn entourage en Putzi in de eerste plaats, zelfs een Amerikaanse vrouw voor Hitler overwoog, liefst van het type Mae West. Martha Dodd (foto), de dochter van de Amerikanse ambassadeur kwam bvb. in aanmerking. Het heeft niet mogen baten, Hitler koos uiteindelijk voor Eva, de assistente van zijn persoonlijke fotograaf Heinrich Hoffmann. Het register van het boek toont aan in welke mate je als lezer van dit boek in contact komt met de Amerikaanse intelligentsia van die tijd (schrijvers, journalisten en andere intellectuelen, bvb. Djuna Barnes), naast de Duitse nazi- en geallieerde kopstukken die in de waanzin van dit hele gebeuren de hoofdrollen speelden. Dit boek is fantastisch en moet u absoluut, absoluut lezen.
Peter Conradi is redacteur buitenland van ‘The Sunday Times’. Hij schreef ook “The Red Ripper: Inside the Mind of Russia’s Most Brutal Serial Killer” (over Andrei Chikatilo), “Mad Vlad: Vladimir Zhirinovsky and the New Russian Nationalism” (over Vladimir Zhirinovsky), en was met Mark Logue, co-auteur van het verfilmde “The King’s Speech: How One Man Saved the British Monarchy”.
Peter Conradi Hitlers pianist 400 bladz. Uitg. Meulenhoff ISBN 9789029088671
