Tijdens zijn kort pontificaat (1522-1523) maakte paus Adrianus VI, de enige paus uit de Lage Landen, veel vijanden. Sommige kardinalen zagen zijn beleid van ‘een arme Kerk’ nl. totaal niet zitten. Toen Adrianus in de zomer van 1523, zwaar ziek werd, besloot zijn persoonlijke secretaris, Dirk van Heeze, een dossier over hem samen te stellen. Adrianus was niet enthousiast over dat plan en Van Heeze voelde zich niet gewaardeerd. Tussen beide vrienden groeiden spanningen die uiteindelijk tot ene Caspar van den Eynde uit Zichem en de basiliek van Scherpenheuvel zouden leiden…

In de 16^de eeuw was er bv. Sixtus IV, de 19de eeuw kende Pius VI en in de 20ste eeuw was er Pius IX. Het zijn tot de verbeelding sprekende namen van pausen maar wat weten we over hen? Het verhaal van de 264 pausen, van de visser op het meer van Galilea over de onfeilbaarheidsverklaring tijdens het Eerste Vaticaans Concilie van 1870 in de constitutie “Pastor Aeternus”, tot Jorge Mario Bergoglio, de tango en milonga minnende, gewezen provinciaal van de jezuïetenorde in Argentinië, die we nu kennen als paus Franciscus, is uniek in de geschiedenis van de mensheid. De twee grote tegenpolen, macht en genade, heersen en dienen, gingen een verbond aan dat zowel in demonen als heiligen belichaamd werd. De tijd is voorbij dat hun verhaal uitsluitend door vrome katholieken óf door papenvreters werd geschreven.

Adriaan Floriszoon Boeyens, als Adrianus VI, paus van 9 januari 1522 tot zijn dood in september 1523, de enige Nederlandse paus in de geschiedenis, was de laatste niet-Italiaanse paus tot de verkiezing van de Pool Karol Józef Wojtyla in 1978. Adriaan/Adrianus was de zoon van een scheepstimmerman uit Utrecht. Hij studeerde theologie en werd rector van de universiteit van Leuven, opvoeder van keizer Karel V en diens stadhouder in Spanje. Hij was een vriend van Erasmus en kwam in conflict met Luther. Het pontificaat van Adrianus VI van Utrecht (1459-1523) duurde 379 dagen. Hij was er zelf niet bij toen 39 kardinalen in de Sixtijnse Kapel hem op 9 januari 1522 onverwacht tot paus kozen. Zuchtend aanvaardde hij dit goddelijk lot, een onwaarschijnlijke levensloop voor iemand van zijn afkomst. Eenmaal in het Vaticaan aangekomen wachtte hem een bijna bovenmenselijke opdracht. Rome balanceerde financieel en moreel op de rand van de afgrond.

Adrianus verontschuldigde zich voor de misstanden in zijn kerk, maar kon Luther niet overtuigen om te blijven. Evenmin wist hij de christelijke staten te verenigen in een kruistocht tegen sultan Süleyman. Met zijn hervormingsplannen en karige levensstijl maakte paus Adrianus VI zich niet geliefd in het Rome van de renaissance. Hij was een hervormer, die niet opgezet was met de aflatenpraktijk en het ook niet had voor de pracht en praal van de renaissancepausen. Adrianus wilde versobering. Na zijn kort pontificaat overleed hij onder verdachte omstandigheden. Pas lang na zijn dood kreeg hij erkenning als wegbereider van de katholieke contrareformatie. Een meeslepend verhaal tussen riddertijd en renaissance, tussen adel en burgerij, tussen Rome en de vroegste reformatie.

Tijdens zijn kort pontificaat werd Adrianus geconfronteerd met talloze tegenkantingen en Hezius vreesde dat de Italiaanse kardinalen, van wie sommigen Adrianus rauw lustten, zouden proberen de historische waarheid over zijn pontificaat te beïnvloeden. Daarom werkte hij aan een eigen dossier, waarin hij zijn vriend en beschermheer de plaats zou geven die hem toekwam.

Na de dood van de Hoogleraar, vicekanselier, rector, kanunnik en deken, leermeester van Karel V, bisschop van Tortosa, regeringsleider, kardinaal, Grootinquisiteur, regent van Spanje en paus, Adrianus, raakte bekend dat Dirk van Heeze in zijn teksten, de wandaden in Vaticaanse kringen aan de kaak stelde. Sommige in zijn dossier genoemde papabili wilden dat hij zijn dossier zou vernietigen. Met een list slaagde Dirk er evenwel in zijn werk in veiligheid te brengen vooraleer hij – zonder dossier – naar de Lage Landen vertrok. Ging zijn tekst verloren? Was al zijn werk voor niets geweest? In dit spannend boek verbindt Tulkens zijn reputatie als schrijver van historische romans met zijn vaardigheid als misdaadauteur. Dat resulteert in een spannend maar ook erg verrijkend verhaal, waarin zowel de verdiensten van Adrianus als het misdadig winstbejag van menig kardinaal aan bod komt. Warm aanbevolen.

De Vlaamse auteur van psychologische, historische en misdaadromans, Joris Tulkens (1944), geboren in Diest, werd na zijn studies filosofie en klassieke filologie aan de KULeuven leraar. Hij debuteerde in 1986 met het kortverhaal Streepjes zonlicht in het Leuvense tijdschrift Wel. Vanaf 2000 concentreert hij zich op politieke thrillers en historische romans met een focus op de 16^de -eeuwse humanistische kringen.

Joris Tulkens Het Adrianus dossier 269 bladz. uitg. Sterck & De Vreese ISBN 9789464711622