“Rule, Britannia” heeft Thomas Arne onsterfelijk gemaakt, maar zijn oeuvre is vandaag nauwelijks bekend buiten zijn geboorteland Engeland. Dat verandert met de opname van 5 concerti uit 1751, die Andrzej Szadejko voor het eerst met het uitmuntend Goldberg Baroque Ensemble heeft opgenomen op het uitstekend Johann Friedrich Rohde-orgel in de Johanneskerk in Gdańsk. Het ensemble vult het imposant gotisch kerkinterieur met een overweldigende klank.
Thomas Augustine Arne (1710-1778) componeerde de komische opera “Thomas and Sally” of “The Sailor’s return” en was verantwoordelijk voor de heropleving van de, nog altijd in Engeland populaire, The Beggar’s Opera, van John Gay. Het eerste belangrijke werk van Thomas Arne was zijn bewerking van “Rosamond” van Joseph Addison (1672-1719) (foto). Helaas is een groot deel van dit stuk nu verloren gegaan. De eerste interpretatie van dit arrangement, in 1733, was een familiale interpretatie, de zus van de componist speelde de hoofdrol terwijl zijn broer de andere speelde.
Joseph Addison (foto) was een Britse politicus en schrijver. Zijn naam wordt gewoonlijk gememoreerd samen met die van zijn levenslange vriend, Richard Steele, met wie hij het tijdschrift The Spectator oprichtte. Addison studeerde klassieke talen in Oxford. Vervolgens reisde hij vier jaar door Frankrijk en Italië. Het eerste grote gedicht dat hij publiceerde was ‘The campaign’ (1705), dat hij opdroeg aan de hertog van Marlborough voor diens overwinning bij Blenheim. Hij werkte mee aan het door Steele opgerichte tijdschrift The Tatler. In het samen met Steele opgerichte blad The Spectator waren zijn bekendste bijdragen de commentaren op Paradise Lost van John Milton en op de opera aan het begin van de 18e eeuw. Populair werden ook de met Steele geschreven Sir Roger de Coverley papers, die op een rake en vermakelijke manier het leven van een landedelman en zijn bezoeken aan Londen beschrijven. In 1717 werd Addison, die onder meer sinds 1708 lid van het Lagerhuis was en ook bestuursfuncties vervulde, tot Secretary of State benoemd.
Thomas Arne trouwde in 1736 met de zangeres, Cecilia Young, dochter van een organist en leerling van Francesco Geminiani die tot de groep van Händel behoorde en die veel van de stukken van haar man zong. Kort daarna componeerde hij verschillende succesvolle masques en werd hij een zeer gewaardeerde componist, zowel voor toneelmuziek als voor instrumentale werken. Arne was de populairste en meest gewaardeerde Britse musicus van zijn tijd.
“Rule, Britannia!”, de finale van de opera “Alfred”, maakte en maakt Arne nog steeds beroemd (althans in het Verenigd Koninkrijk, waar het vaak wordt gezongen omdat het als een patriottisch lied wordt beschouwd). Ook wist hij in zijn tijd een serieuze reputatie op te bouwen, waardoor hij niet geheel overschaduwd werd door Georg Friedrich Händel of andere ‘belangrijkere’ componisten. Hij had een aangeboren gevoel voor melodie dat veel fans trok. Zijn stijl was heel kenmerkend voor de ‘galante stijl’ die halverwege de 18de eeuw in de mode was.
Van 1726 tot 1746 was Johann Friedrich Rhode leraar en organist in Praust nabij Gdańsk. Zijn zoon Gottfried Emanuel Rhode volgde hem op. Johann Friedrich Rhode was waarschijnlijk een leerling van Andreas Hildebrandt, wat blijkt uit het vergelijkbaar ontwerp van de orgels. In 1749 was hij gezel van Christoph Heinrich Obuch. Vervolgens vestigde hij zich in Gdańsk en bouwde piano’s en orgels. Er zijn twee piano’s van Rhode in Gdańsk bekend, die in 1928 in Elbing aanwezig waren, evenals vier nieuwe orgels van 1760 tot 1769.
De organist, componist, dirigent, docent en organoloog, Andrzej Szadejko (1974), afgestudeerd met onderscheiding in 1998 aan de Muziekacademie in Warschau bij Joachim Grubich en in 2002 aan de Schola Cantorum Basiliensis in Bazel bij Jean-Claude Zehnder, studeerde ook cum laude af in de zangles van Richard Lewitt en compositie van Rudolf Lutz. Zijn andere belangrijke docenten zijn Andrea Marcon (klavecimbel) en Gottfried Bach (basso continuo). Hij nam deel aan meer dan 30 masterclasses en interpretatiecursussen voor orgel, klavecimbel en piano in heel Europa. Sinds 2006 doceert hij orgel en basso continuo aan de Muziekacademie van Gdańsk. Hij geeft lezingen, masterclasses en workshops in Polen, Duitsland, Finland en de VS.
Gdańsk Organ Landscape Vol.2 Thomas Augustine Arne Andrzej Szadejko Goldberg Baroque Ensemble cd MDG 902 2317-6