Pierre-Laurent Aimard stelt op zijn nieuwe cd, 45! heerlijke dansen voor van Franz Schubert. Rustiek en vrolijk, laten deze fijne miniaturen de andere fascinerende zijde van Schuberts muzikale persoonlijkheid horen. Ondanks hun bedrieglijke eenvoud zijn ze alle lyrisch, pittoresk en charmant. Heel bijzonder.
Het sociaal en muzikaal leven in het Biedermeier Wenen tijdens het eerste decennium van de 19de eeuw, zorgde voor een grote vraag naar dansen die plaatsvonden in de woningen van rijke burgers. Met hun echo’s van het Oostenrijks platteland, waren Schuberts volksmuziekachtige Ländler, dansen in 3/4 maat, voorlopers van de wals. De reeksen van 16 en 17 Ländler, gecomponeerd tegen het einde van zijn leven, toen Schubert zijn grootste werken componeerde, vallen op door hun melodische inventiviteit. De 16 zijn opgedragen aan de dames van Wenen en staan bekend als de “Wiener Damen-Ländler”, terwijl de Écossaises, bedoeld waren voor tegenover elkaar liggende lijnen van dansers in paren. Écossaises, waren toen populaire dansen, waarvan de titel eerder enkel in naam deed denken aan Schotland, een toen nog onbekend en afgelegen, maar romantisch land. Geniet mee van de vreugde en onweerstaanbare en soms behoorlijk uitzinnige vindingrijkheid van deze heerlijke juweeltjes.
Een Schubertiade was een bijeenkomst waarop gezamenlijk en informeel gemusiceerd en voorgedragen werd. De term ontstond begin 19de eeuw naar aanleiding van de bijeenkomsten waarop Franz Schubert met zijn vriendenkring van collega-componisten en -musici samenkwamen. Deze bijeenkomsten waren soms aan huis bij een van de deelnemers, maar ook in de koffiehuizen van Wenen. De Schubertiades, ook gekscherend “Kanevas”-avonden genoemd (welke hun naam ontleenden aan Schuberts stereotiepe vraag “Kann er was?”, bij het voorstellen van een kennis van een van zijn vrienden) kenmerkten zich doordat er uitbundig werd voorgelezen en gemusiceerd, gedanst en gefeest.
Bekende bezoekers van de Schubertiades waren Josef von Spaun, Franz Lachner, Moritz von Schwind, Wilhelm August Rieder, Leopold Kupelwieser, Eduard von Bauernfeld, Franz von Schober, Franz Grillparzer en andere vrienden van Schubert zoals de zanger Johann Michael Vogl, voor wie Schubert talrijke van zijn liederen componeerde. De avonden werden financieel vaak gedragen door Schuberts vrienden, en kenden bezoekersaantallen van een handjevol tot meer dan honderd man. Kupelwieser (foto) bv., was lid van die groep die vaker samen de zomers doorbracht op Schloss Atzenbrugg, ten westen van Wenen, en muziekavonden organiseerden, de eerste Schubertiades. In 1826 huwde hij Maria Johanna Evangelista Augustina Stephania Theodora Lutz. Ter gelegenheid van dit huwelijk componeerde Schubert de “Kupelwieser Waltz”, die nooit werd neergeschreven maar na mondelinge overlevering, later werd uitgeschreven door…Richard Strauss.
Tijdens het leven van Schubert waren deze evenementen over het algemeen informele, niet-geadverteerde bijeenkomsten, die bij privéwoningen werden gehouden. Schubertiades in het begin van de 19de-eeuws Wenen werden doorgaans gesponsord door rijkere vrienden of liefhebbers van Schuberts muziek. Vanaf 1815 werden talloze van dergelijke concerten georganiseerd in het grote appartement van de Oostenrijkse jurist en beschermheer Ignaz von Sonnleithner in de Gundelhof (Brandstätte 5, Wenen), later ook door o.a. Franz von Schober en Eduard von Bauernfeld.
Dansen bleven een belangrijk element in de composities van Schubert. Hun eenvoudige, kortstondige repetitieve vormen dienden voor gebruik bij sociale contacten. Schuberts heerlijke Ländler weerspiegelden in hun gepubliceerde vorm tot op zekere hoogte, de sociale dansen waarvoor hij wellicht een begeleiding improviseerde. Zijn 17 Ländler, D. 366 werden vóór 1824 geschreven, met nrs. 16 en 17 uitgegeven in Wenen tegen die datum, in een verzameling stukken, samengesteld door de nieuw opgerichte uitgeverij Sauer & Leidesdorf, later Leidesdorf, en uiteindelijk verkocht aan Diabelli, uitgevers van een aantal liederen van Schubert. De 16 Ländler, Op. 67, D. 734, de “Wiener Damen-Ländler”, werden gecomponeerd vóór 15 december 1826, de datum van de ontmoeting van Schubert en zijn vrienden in het huis van Joseph von Spaun, een gebeurtenis vastgelegd in de beroemde tekening (foto) uit 1868 door de kunstenaar Moritz von Schwind.
Pierre-Laurent Aimard (1957), een gerenommeerde, schitterende uitvoerder van 20ste-eeuwse muziek, heeft in zijn exclusief contract met Pentatone meerdere veelgeprezen albums uitgebracht, waaronder Messiaens Catalogue d’Oiseaux (2018) en Visions de l’Amen (2022), samen met Beethovens Hammerklavier Sonata & Eroica-variaties (2021). Hij sloot zich ook aan bij Tamara Stefanovich in Etudes en Frames (2023), met muziek van Vassos Nicolaou. Salonen keert op zijn beurt voor het eerst sinds zijn opname van Stravinsky’s Persephone (2018), terug naar het label. De San Francisco Symphony verscheen eerder op de Pentatone-release Young America uit 2005.
Tracklist:
36 Originaltänze, Op. 9, D. 365
1) No. 1 in A-Flat Major – No. 2 in A-Flat Major – No. 3 in A-Flat Major
2) No. 5 in A-Flat Major, No. 12 in A-Flat Major – No. 14 in D-Flat Major
3) No. 21 in G Major – No. 22 in G-Sharp Minor – No. 25 in E Major – No. 26 in E Major
4) No. 29 in D Major – No. 31 in C Major, No. 34 in F Major – No. 36 in F Major
38 Waltzes, Ländler and Ecossaises, Op. 18, D. 145: Waltzes
5) No. 1 in E Minor – No. 2 in B Minor – No. 3 in A Minor
6) No. 4 in C-Sharp Minor – No. 5 in E Minor
7) No. 6 in B Minor – No. 8 in E-Flat Minor – No. 9 in F-Sharp Minor
8) No. 10 in B Minor – No. 11 in B Major – No. 12 in E Major
9) No. 2 in E-Flat Major – No. 3 in A-Flat Major
10) No. 4 in D-Flat Major – No. 5 in D-Flat Major – No. 6 in D-Flat Major
11) No. 7 in D-Flat Major – No. 8 in B-Flat Minor – No. 9 in D-Flat Major
12) No. 10 in D-Flat Major – No. 11 in D-Flat Major – No. 12 in D-Flat Major
13) No. 13 in A Major – No. 14 in D Major – No. 15 in G Major
14) No. 16 in G Major – No. 17 in D Major
18 German Dances and Ecoissaises, Op. 33, D. 783: German Dances
15) No. 2 in D Major – No. 3 in B-Flat Major – No. 8 in E-Flat Major
16) No. 4 in G Major – No. 5 in B Minor – No. 11 in E Minor
17) No. 12 in C Major – No. 14 in F Minor – No. 15 in A-Flat Major
Galop and 8 Ecossaises, D. 735
18) Galop
19) Ecoissaises No. 1 in G Major – No. 5 in E-Flat Major – No. 6 in E-Flat Major – No. 7 in E-Flat Major – No. 8 in A-Flat Major
Valses sentimentales, Op. 50, D. 779
20) No. 1 in C Major – No. 2 in C Major – No. 3 in G Major – No. 4 in G Major
21) No. 7 in G Minor – No. 9 in A Minor – No. 10 in G Major – No. 11 in G Major
22) No. 12 in D Major – No. 13 in A Major – No. 14 in D Major – No. 15 in F Major
23) No. 17 in C Major – No. 18 in A-Flat Major – No. 19 in A-Flat Major
24) No. 23 in E-Flat Major – No. 28 in E-Flat Major – No. 31 in A Minor
17 Ländler, D. 366
25) No. 1 in A Major – No. 4 in A Major – No. 6 in C Major
26) No. 7 in G Major – No. 12 in E-Flat Minor
4 Ländler, D. 814
27) No. 4 in C Major
Wiener-Damen Ländler und Ecossaisen, Op. 67, D. 734: Ländler
28) No. 2 in D Major – No. 3 in G Major – No. 8 in C Major
29) No. 6 in A Major – No. 5 in D Major
30) No. 11 in G Major – No. 13 in G Major
31) No. 14 in B Minor – No. 15 in G Major
32) No. 1 in A Minor – No. 2 in A Major
12 Valses Nobles Op.77, D. 969
33) No. 10 in F Major
12 Grazer Waltzes, Op. 91, D. 924
34) No. 11 in E Minor
20 Waltzes, Op. 127, D. 146
35) No. 9 in C Major
36) No. 6 in D Major
37) No. 3 in E Minor
38) No. 5 in F Major
39) No. 10 in F Major
40) No. 11 in B-Flat Major
41) No. 12 in G Minor – No. 14 in G Major
42) No. 19 in F Major – No. 15 in G Minor – No. 20 in D Major
12 German Dances, Op. 171, D. 790
43) No. 3 in D Major – No. 4 in D Major – No. 5 in B Minor – No. 6 in G-Sharp Minor
44) No. 7 in A-Flat Major – No. 8 in A-Flat Minor – No. 11 in A-Flat Major
45) No. 9 in B Major – No. 10 in B Minor
Schubert Ländler Pierre-Laurent Aimard cd Pentatone PTC5187034
