Verrijkende “An Die Musik”, door Torleif Thedéen (cello) & Marianna Shirinyan (piano), op het label LAWO. | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

De cellist Torleif Thedéen en de pianiste Marianna Shirinyan presenteren op deze cd een programma met werken van Brahms, Robert & Clara Schumann, Schubert en Strauss. De Romances van Clara Schumann (op. 22), de eerste Vioolsonate van Robert Schumann (op. 105) en de Cellosonate van Richard Strauss (op. 6) vormen de kern van dit recital. Rond en tussen deze drie werken hebben Torleif Thedéen en Marianna Shirinyan ervoor gekozen, kleinere werken voor viool te verweven in arrangementen voor cello van Torleif Thedéen. Heel bijzonder. Deze cd verschijnt op 21 juni.

De zogenaamde “F-A-E Sonate” voor viool en piano, was een gezamenlijke compositie van Albert Dietrich (foto), Robert Schumann en de jonge Johannes Brahms (foto), gecomponeerd in 1853, voor de violist Joseph Joachim (foto), n.a.v. de aanwezigheid van de violist in Düsseldorf. Joachim was nl in Düsseldorf voor de première in oktober 1853, van de Fantasie voor viool en orkest, op. 131 van Schumann. Dit was voor Robert Schumann de aanleiding om een Vioolsonate te componeren ter ere van Joachim.

Robert Schumann componeerde voor de “F-A-E Sonate”, twee bewegingen (Intermezzo en Finale), en zijn leerling Albert Dietrich en de toen twintigjarige Johannes Brahms, die als gast van de familie Schumann in Düsseldorf verbleef, componeerden elk één beweging. Dietrich componeerde de eerste beweging (Allegro) en Brahms componeerde het hier opgenomen Scherzo als derde beweging. Het in oktober 1853, voltooid manuscript van de “F.A.E. Sonate”, werd in oktober 1853, ten huize van de Schumanns, aan Joseph Joachim aangeboden in een bloemenmand, als onderdeel van een “Abendgesellschaft”. De dan 26-jarige sprookjesschrijfster, Gisela von Arnim, de dochter van Bettina (Brentano) en Achim von Arnim, was erbij, en was die avond voor de gelegenheid verkleed als “Gärtnerin”, als vrouwelijke tuinman.

Het motto F. A. E. „Frei aber einsam“, was het devies van Joseph Joachim. Vertaald in of corresponderend met muzieknoten, werd dit de letters F-A-E., de noten fa, la en mi. Deze werden in de vier bewegingen verwerkt, ook in een andere volgorde, deels als motief, in thema’s of als begeleidingsfiguren, maar zijn het duidelijkst hoorbaar in de bewegingen van Albert Dietrich en Schumann. In het Scherzo van Brahms zitten de 3 noten eerder verborgen.

Clara Schumann, geboren in Leipzig als Clara Josephine Wieck (1819-1896) was pianiste, componiste, en pianolerares. Ze was de dochter van de zangleraar, pianist en muziekpedagoog Friedrich Wieck. In 1840 trouwde ze met Robert Schumann. Clara was weliswaar veel meer dan enkel de getalenteerde echtgenote van een grote componist. Achter het delicaat, melancholisch gezicht stak een fascinerende, verrassend complexe, vertederende maar assertieve persoonlijkheid van een begenadigde concertpianiste, een beroemde pedagoge, echtgenote van een geniaal componist en moeder van acht! kinderen.

Het conflict met haar vader betreffende haar relatie met Schumann mondde uiteindelijk uit in een proces dat haar vader verloor, waardoor Clara Wieck, Königliche und Kaiserliche Kammervirtuosin, in 1840, mevrouw Schumann werd. Ze had een complexe vriendschap met Johannes Brahms en haar rol als moeder was een beproeving. Ze maakte het nl. mee dat haar dochter Julie op 27 jarige leeftijd overleed, dat haar zoon Ludwig de geestelijke instabiliteit van zijn vader overerfde en eveneens werd opgenomen in een psychiatrische kliniek, waar hij in alle eenzaamheid was overleden, dat haar zoontje Emil, haar vierde kind, 16 maanden oud was toen hij overleed, en dat haar zoon Ferdinand op 42-jarige leeftijd, overleed aan een agressieve vorm van reuma. Komt daar bij dat haar jongste dochter Eugenie lesbisch was…Haar leven bestond dus niet alleen uit artistieke rijkdom en triomfen. Clara heeft heel wat zware beproevingen moeten doorstaan, met als dramatisch dieptepunt, de ziekte en zelfmoordpoging van haar echtgenoot. Nadat ze in 1853, naar Düsseldorf waren verhuisd, componeerde Clara Wieck/Schumann verschillende werken, waaronder de hier opgenomen drie romances. Opgedragen aan de legendarische violist, Joseph Joachim gingen Schumann en Joachim ermee op tournee en speelden ze zelfs voor koning George V van Hannover, die “volledig extatisch” was toen hij ze hoorde.

De eerste romance begint met hints van zigeunerpathos, waarna een kort centraal thema met energieke arpeggio’s volgt. Daarna volgt een slotdeel vergelijkbaar met het eerste, waarin Clara Schumann op charmante wijze verwees naar het hoofdthema uit de eerste Vioolsonate van haar echtgenoot, Robert Schumann. De tweede romance is weemoediger, met veel versieringen. Het wordt soms beschouwd als representatief voor alle drie, beginnend met een klagend voorproefje van de energieke, extraverte sprongen en arpeggio’s, gevolgd door een meer ontwikkeld gedeelte waarin het eerste thema aanwezig is. Het laatste deel, hoewel zeer vergelijkbaar met het eerste maar ongeveer even lang in tijd als de eerste twee, bevat uitgebreide melodieën en een charmant kabbelende pianobegeleiding. Wasielewski, Wilhelm Joseph von - Schumann-Portal

Robert Schumanns eerste Vioolsonate op.105, brandend van inspiratie, drukte de innerlijke spanning van de componist uit, bewegend tussen de gedrevenheid en de twijfel die hij samenvatte in de twee literaire archetypen, Florestan en Eusebius. Alle drie vioolsonates dateren uit de jaren kort voor zijn ineenstorting, zelfmoordpoging en daaropvolgende opname in het gesticht in Endenich, waar hij zijn laatste dagen doorbracht, beroofd van het gezelschap van zijn geliefde Clara. Het eerste privé-optreden was in oktober 1851 door Clara Schumann en Wilhelm Joseph von Wasielewski (foto). Robert Schumann had nl. in 1850, Wasielewski aangesteld als concertmeester van de Düsseldorfse Musikverein. Hij ontwikkelde al snel een sterke band met de Schumanns en speelde kamermuziek met hen in het openbaar en privé. De sonate kreeg uiteindelijk zijn officiële première door Clara Schumann en Ferdinand David in maart 1852. Robert Schumann: Double Act

Niet echt tevreden over deze eerste sonate en ondanks zijn fragiele psychische toestand, vond Schumann toch nog de creatieve energie om in een zeer korte tijd, opnieuw een gepassioneerd kamermuziekwerk te voltooien. Net als in de eerste sonate werden in de tweede sonate, de koortsachtige expressieve en introverte taal een rusteloze uitdrukking, zelfs in de langzame beweging, waar de viool en de piano onophoudelijk en obsessief met elkaar converseren.

Tijdens zijn lang en uitzonderlijk vruchtbaar creatief leven, componeerde Richard Strauss (1864-1949) slechts enkele werken voor cello. Slechts drie overleefden de tijd en hoe klein dat aantal lijkt, die cello-werken waren van cruciaal belang voor de ontwikkeling van de componist. De vroege Sonate voor cello en piano op. 6 en het meesterlijk Toongedicht “Don Quixote” op. 35 uit 1897, waren de werken die het pad markeerden dat Strauss binnen een paar jaar zou leiden, van de gespannen Laat-Romantiek tot het Modern tijdperk in de muziek.

Richard Strauss componeerde zijn Cellosonate in F, op. 6, TrV 115, in 1883 toen hij amper 19 jaar oud was. Het werd opgedragen aan de Tsjechische cellist, Hanuš Wihan (1855-1920), die het werk in 1883, in première speelde. Het werd al snel een vast onderdeel van het cellorepertoire. Strauss voltooide de eerste versie van de Cellosonate in mei 1881. Zijn zus Johanna was een goede vriendin van Dora Wihan, een getalenteerde pianiste en echtgenote van de cellist Hanuš Wihan (hij stond in Duitsland bekend onder de voornaam Hans), die samen met Richards vader Franz, in het Münchens Hoforkest speelde. Door deze relaties leerde Strauss Wihan en de idiomatische mogelijkheden van zijn instrument kennen. Hij componeerde en droeg de sonate op aan “dierbare vriend” (Seinem lieben Freunde) Hans Wihan. De première vond plaats in december 1883, in Neurenberg door Hans Wihan en de pianiste, Hildergard von Koenigsthal.

Van de pianomuziek die Schumann in de jaren 1830 schreef, bevatten slechts twee collecties titels: de Phantasiestücke, op. 12 uit 1837, opgedragen aan de Engelse pianiste, Anna Robena Laidlaw of Anna Robena Thomson (1819-1901) (foto), en de Kinderszenen, op. 15 uit 1838. Schumann schetste begin 1838, 30 “schattige kleine dingen”, waaruit hij er 13 koos om de beroemde “Kinderszenen” te creëren. De levendige titels werden aan elk van de Kinderszenen gehecht nadat de muziek reeds was geschreven, in plaats van de muzikale inhoud te inspireren. Toch suggereert de tedere romantiek van deze stukken, vooral in het eveneens hier opgenomen, “Träumerei”, dat Clara nooit ver verwijderd was van zijn gedachten toen hij ze componeerde.

De Zweedse cellist Torleif Thedéen is een van de meest vooraanstaande instrumentalisten in de Scandinavische landen en geniet een internationaal profiel als recitalist, concertsolist en pedagoog. Hij is winnaar van de eerste prijs op internationale cellowedstrijden, waaronder het Casals Concours en is gastprofessor cello aan het Royal College of Music in Londen en professor aan de Noorse Muziekacademie in Oslo. Hij bespeelt de fenomenale Guadagnini-cello uit 1783, geleend van de Noorse stichting Dextra, voorheen eigendom van M. Rostropovich!

Marianna Shirinyan (1978), geboren in Yerevan in Armenië, is een van de meest creatieve en gewilde solisten en kamermusici van dit moment. Ze is een frequente gast op internationale festivals, waaronder het Schleswig-Holstein Music Festival, de Schwetzinger Festspiele, het MDR Summer Music Festival, Festspillene in Bergen, Stavanger, Risør en het Oxford International Chamber Music Festival. Haar reputatie van een van de toonaangevende pianisten van deze generatie te zijn, kwam door haar concerten als soliste met orkesten als het Danish National Symphony Orchestra, Oslo, Helsinki en Copenhagen Philharmonic Orchestra, Tapiola Sinfonietta, Göteborg en Norrköping Symphony Orchestras in Zweden, evenals Odense, Århus en Zuid-Jutlandse symfonieorkesten in Denemarken. Marianna Shirinyan speelt met grote gevoeligheid, begrip, technische genialiteit en schoonheid van toon, waardoor ze een breed scala aan repertoire kan aanbieden. Met een repertoire dat reikt van klassieke meesterwerken tot hedendaagse werken, heeft ze gerenommeerde concertzalen over de hele wereld vereerd en het publiek geboeid met haar sublieme, expressieve interpretaties.