De tuin van het prachtig Rubenshuis in Antwerpen is een verborgen parel in het hart van de stad. Het is nl. de plek waar de wereldberoemde schilder met zijn gezin en entourage woonde en op adem kwam. Hier keuvelde hij met Isabella en later met Helena, verwelkomde hij zijn gasten, en speelden zijn kinderen, omringd door de geur van luxueuze sinaasappel- en limoenbomen. De prestigieuze uitgeverij Hannibal publiceerde daarover een heel bijzonder mooi boek. Subliem!

Peter Paul Rubens leefde in de tijd van belangrijke, artistieke uitwisseling met Italië, de godsdienststrijd, de rol van mecenassen, en hij profileerde zich als een man van de wereld. Hij was een succesvol kunstenaar, maar ook een gerespecteerd diplomaat en polyglot, hofschilder en ondernemer, raadsman en reiziger. De combinatie van al die kwaliteiten voerde hem vaak naar het buitenland, meer bepaald naar Italië en Spanje, naar de koninklijke paleizen in Madrid, naar Parijs en Londen. Overal waar hij opdook kreeg hij opdrachten, en werd hem gevraagd om langer te blijven of om er zich te willen vestigen. Maar, tevergeefs. Altijd keerde Rubens terug naar Antwerpen. Want, hoe groot de reislust en de nieuwsgierigheid ook waren, de verknochtheid aan de stad aan de Schelde, kreeg telkens de bovenhand.

Geboren in het Duitse Siegen (foto), als page dienen bij de gravin Marguerite de Ligne-Arenberg in Oudenaarde, schildersleerling van Tobias Verhaecht, Adam van Noort en Otto van Veen (Otto Venius) in Antwerpen, in 1598, als 21-jarige, opgenomen worden als meester in het Antwerpse Sint-Lucasgilde, tussen 1600 en 1603, naar Italië (Venetië, in dienst van de hertog van Mantua, Vincenzo I Gonzaga, Firenze, en een (eerste) verblijf in Rome), in Spanje, contact met het hof van koning Filips III, opdracht van de Hertog van Lerma, terug naar Venetië en een (tweede) verblijf in Rome, waar hij met zijn broer Filip, die bibliothecaris was geworden bij kardinaal Ascanio Colonna, in een huis woonde in de strada della Croce nabij de Piazza di Spagna, contact met kardinaal Scipio Borghese, Genua, en in 1608, terugkeren naar de Spaanse Nederlanden, om er in 1609, benoemd te worden tot hofschilder van de aartshertogen Albrecht van Oostenrijk en Isabella van Spanje, en na het overlijden van Isabella, van de kardinaal-infant, Ferdinand van Oostenrijk, de broer van de Spaanse koning Filips IV, en naar Engeland om er het portret te schilderen van koning Charles I. en plafondschilderingen in Whitehall in Londen.

Dit was in zevenmijlslaarzen, zowat het parcours, dat Rubens aflegde tussen 1600 en het jaar van zijn overlijden, in 1640. En, voegen we daar aan toe, een huis met een atelier aan de Wapper in Antwerpen (nu “Het Rubenshuis”) en een kasteel als buitenverblijf, zijn huis van plaisantie, “Het Steen” (foto’s), in Elewijt nabij Zemst, een eerste huwelijk met Isabella Brant in 1609, ze kregen twee zonen, en een tweede huwelijk als 53-jarige, met zijn toen 16-jarige nicht, Hélèna Fourment. Ze kregen vijf kinderen.

Na Rubens’ overlijden in 1640, leerde Hélène, Jan-Baptist van Brouchoven, schepen van Antwerpen en later eerste graaf van Bergeyck, kennen Ze trouwden in 1645. Jan-Baptist van Brouchoven werd een belangrijk raadsheer in dienst van de Spaanse vorsten, zowel in Brussel als in Madrid, waar hij lid werd van de Consejo de Flandes, het orgaan van de Spaanse vorsten om de Spaanse Nederlanden te regeren. Hélène overleed in 1673, 59 jaar oud, en hij in 1681, 62 jaar oud.

Op 30 augustus 2024 ging het Rubenshuis terug open. Het gloednieuw gebouw van Robbrecht en Daem architecten geeft nu toegang tot Rubens Experience, de weelderig heraangelegde baroktuin en de bibliotheek. Een sterk staaltje architectuur, een kleurrijke museumzaal zonder plafond, 2000 meter aan boeken en papier en een aanbod dat volop focust op beleving en comfort, dat mag de bezoeker verwachten. Hiermee is het eerste grote verbouwluik van het Rubenshuis voltooid. De historische kunstenaarswoning blijft tijdelijk gesloten door verbouwingen.

De tuin is heraangelegd en zorgt, dankzij het kleuradvies van modeontwerper Dries Van Noten, voor 365 dagen kleur over de seizoenen heen in een ontwerp van Ars Horti. Het ontwerp grijpt terug naar de plantensoorten uit Rubens’ tijd, zoals tulpen, kievitsbloemen en vijgenbomen. Met een door Rubens ontworpen portiek en tuinpaviljoen als schitterend decor groeien er vandaag 17.500 bloemen, bomen, heesters en bollen. Beweeg, kijk en ruik in dit verrassend stukje groen in hartje Antwerpen. In de duizenden documenten van de bibliotheek graaf je in zijn leven, werken en andere relevante topics. Bouw mee aan het verhaal en ga zelf op onderzoek uit.   Verrijk je bezoek aan de tuin met onze meeslepende podcast. AudioCollectief Schik neemt je mee op een ontdekkingstocht door deze bijzondere plek. We onthullen de geheimen van de planten en bloemen die Rubens zelf in zijn tuin heeft zien groeien en verrassen je met verborgen verhalen van de Rubenstuin.

In het rijkelijk geïllustreerd boek vind je het resultaat van het onderzoek naar aanleiding van de restauratie. Het biedt een blik op ongekend historisch materiaal uit archieven en bibliotheken en een overzicht van de belangrijkste bloemen en planten met hun verhaal. Prachtige bloemstillevens en details van werken van Rubens en zijn tijdgenoten accentueren de schoonheid van een meesterwerk in bloei.

Dr. Klara Alen, tuinconservator bij het Rubenshuis, heeft een doctoraat in de kunstgeschiedenis (KU Leuven) en een master in kunstmarktstudies (VU Amsterdam). Ze deed uitgebreid archiefonderzoek naar Rubens’ tuin en legde voor het eerst een indrukwekkende lijst aan van soorten bloemen en planten die destijds floreerden in Antwerpse stadstuinen.

Klara Alen Rubens’ tuin Een meesterwerk in bloei 156 bladz. geïllustreerd uitg.  Hannibal Books ISBN 9789464941586