“Igor Stravinsky”, door het SWR Symphonieorchester o.l.v. Ingo Metzmacher, op het label SWR Music. Niet te missen! | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

Deze cd bevat uitvoeringen van minder vaak opgenomen orkestrale werken van Igor Stravinsky. Ze tonen de veelzijdigheid van de Russische componist, die nooit een voorstander was van een bepaald genre van esthetische expressie. Integendeel, hij zag componeren als een intellectueel spel, een poging om zelfopgelegde muzikale problemen op te lossen die evengoed konden worden aangewakkerd door Italiaanse barokmuziek, door de polyfone structuren van de Renaissance, door jazz of door Anton Weberns seriële toonreeksen.

“Symphonies of Wind Instruments” werd gecomponeerd in 1920. Het heeft de ondertitel (Ter nagedachtenis aan Claude Debussy) als eerbetoon aan de Franse componist die in 1918 overleed. Door zijn innovatieve schrijfstijl was het een van de meest complexe werken van Stravinsky. De creatie was in juni 1921, in de Queen’s Hall in Londen onder leiding van Serge Koussevitzky. Beïnvloed door het overlijden van Debussy dacht Stravinsky aan een koorcompositie in een bezwerende vorm die dicht bij religieuze liederen stond. Hoewel het een eerbetoon was aan de Franse componist, gebruikte Stravinsky zijn eigen muzikale taal en putte hij geen inspiratie uit of leende hij niet uit de muziek van Debussy.

De titel Symphonies is opzettelijk in het meervoud geschreven om het te onderscheiden van de muzikale vorm Symphony. Dit is de etymologische definitie van de term, wat betekent dat de instrumenten samen spelen. In 1947 herzag Stravinsky het werk. Stravinsky begon met componeren in Carantec (Finistère) in de zomer van 1920, waar hij en zijn familie samen met Cipa en Ida Godebski op vakantie gingen met Alexandre Benois en zijn vrouw. Hij componeerde daar eerst het slotkoraal, de rest van het werk werd voltooid in Garches, waar de Stravinsky’s tot maart 1921 in Coco Chanel ’s villa Bel Respiro woonden, voor ze zich in Anglet bij Biarritz vestigden.

Agon (W95) – ‘Dedicated to Lincoln Kirstein and George Balanchine’ – is een ballet voor twaalf dansers. De compositie is geschreven in zowel het diatonisch idioom waarin hij zijn neoclassistische werken (zoals bv. de Psalmensymfonie en de Danses Concertantes) schreef als, zowel deels als volledig, seriële compositie. Agon werd gecomponeerd tussen 1953 en 1957. De eerste uitvoering vond concertant plaats in juni 1957, in Los Angeles. De eerste uitvoering als volledig ballet, in een choreografie van George Balanchine, was op 1 december 1957 in New York.

“Agon” werd in opdracht van Lincoln Kernstein en George Balanchine, gecomponeerd op basis van een subsidie van de Rockefeller Foundation aan het New York City Ballet. Kernstein en Balanchine stelden nl. aan Stravinsky voor dat het nieuw werk een triptiek zou vormen met Stravinsky’s eerdere balletten Apollo en Orpheus (Kernstein had nl. al eerder een voorstel hiertoe gedaan in 1949). Stravinsky componeerde uiteindelijk een ‘concert voor de dans’ met een abstract onderwerp zonder enige verwijzing naar een verhaal en daarmee lag het werk eerder in de lijn van de “Scènes de Ballet” dan “Apollo” of “Orpheus”. Desalniettemin werd de tachtigste verjaardag van Stravinsky onder andere gevierd met een uitvoering van Apollo, Orpheus en Agon in een choreografie van Balanchine. Stravinsky werkte niet doorlopend aan het werk. Hij startte al in 1953, kort na de voltooiing van de Three Songs from William Shakespeare, en meer dan een derde was voltooid toen hij het werk onderbrak voor In Menoriam Dylan Thomas en zijn Canticum Sacrum.

De “Variations: Aldous Huxley in memoriam” was Stravinsky’s laatste grote orkestcompositie, gecomponeerd in 1963-1964. Stravinsky begon in juli 1963 met het werk in Santa Fe, New Mexico, en voltooide de compositie in oktober 1964 in Hollywood. Het werd voor het eerst uitgevoerd in Chicago in april 1965, door het Chicago Symphony Orchestra onder leiding van Robert Craft. De partituur werd opgedragen ter nagedachtenis van Stravinsky’s goede vriend Aldous Huxley (foto), die stierf op 22 november 1963 (nota bene op dezelfde dag dat president John F. Kennedy werd vermoord), toen de compositie van de Variations nog in volle gang was. Hoewel Stravinsky’s muziek niet voor dit doel gecomponeerd was, werd hij twee keer gechoreografeerd voor het New York City Ballet door George Balanchine , een eerste versie in 1966 en een tweede versie in 1982, beide onder de titel Variations.

De symfonie in C werd tussen 1938 en 1940 geschreven in opdracht van de Amerikaanse filantroop Mildred Robert Woods Bliss (foto). Het was een turbulente periode in het leven van de componist, gekenmerkt door ziekte en sterfgevallen in zijn directe familie. In 1937 werd bij Stravinsky tuberculose vastgesteld , waardoor zijn vrouw en twee dochters al naar een sanatorium in Zwitserland waren gestuurd. Stravinsky’s dochter Ludmilla en vrouw Yekaterina stierven respectievelijk in november 1938 en maart 1939 aan hun ziekten, gevolgd door Stravinsky’s eigen quarantaine en de dood van zijn moeder Anna in juni 1939. Stravinsky rouwde nog steeds om de dood van zijn familieleden toen de Tweede Wereldoorlog hem dwong Europa te verlaten. Hij had de eerste twee delen van de symfonie in Frankrijk en Zwitserland geschreven. Stravinsky schreef het derde deel in Cambridge, Massachusetts, en het vierde deel in Hollywood, na zijn emigratie naar de Verenigde Staten. De symfonie werd in november 1940 in première gebracht door het Chicago Symphony Orchestra onder leiding van Stravinsky. De Symfonie in C is representatief voor Stravinsky’s neoklassieke periode, die werd ingeluid met zijn ballet Pulcinella (1919-20), zijn opera Mavra (1921-22) en zijn Octet voor blazers (1922-23).

Ingo Metzmacher werd geboren in Hannover als zoon van de cellist Rudolf Metzmacher. Hij volgde zijn muzikale opleiding in piano, muziektheorie en directie in Hannover, Salzburg en Keulen. Later, in 1980, sloot hij zich aan bij het Ensemble Modern als pianist en in 1985 werd hij dirigent van het orkest. In 1987 maakte hij zijn operadebuut bij de Oper Frankfurt. In 1994 dirigeerde Metzmacher de première van de herziene versie van Henze’s Symfonie nr. 6. In 1997 dirigeerde hij op verzoek van de componist de wereldpremière van Henze’s Symfonie nr. 9. Tussen 1995 en 1999 was hij vaste gastdirigent van de Bamberger Symphoniker en van 1997 tot 2005 was hij algemeen muziekdirecteur van de stad Hamburg, waartoe de Hamburger Staatsoper en het Filharmonisch Orkest behoorden. In 2005 werd de Hamburger Staatsoper door het toonaangevende Duitse operatijdschrift Opernwelt verkozen tot Operahuis van het Jaar.

In 2005 werd hij chef-dirigent van De Nederlandse Opera (DNO) in Amsterdam. Van 2007 tot 2010 was hij chef-dirigent en artistiek leider van het Deutsches Symphonie-Orchester Berlin (DSO-Berlin). Zijn oorspronkelijke contract met het DSO-Berlijn liep tot 2011. Na berichten over geschillen over de financiering en een dreigende vermindering van de omvang van het orkest, kondigde Metzmacher in maart 2009 echter zijn vroegtijdige ontslag aan als chef-dirigent van het DSO-Berlijn, met ingang van de zomer van 2010. Ingo Metzmacher dirigeert regelmatig bij vooraanstaande operahuizen, waaronder het Royal Opera House Covent Garden, het Operahuis van Zürich, La Scala, het Teatro Real, de Wiener Staatsoper, de Berlijnse Staatsoper, de Opera van Parijs en de Opera van Genève.