Het MOU (Museum Oudenaarde) pakt uit met een primeur. Voor het eerst wordt daar nl. een bijzonder prestigieuze, internationale tentoonstelling gewijd aan Margaretha van Parma (1522-1586) in haar eigen geboortestad, Oudenaarde. Ontdek het onderbelicht verhaal van deze uitzonderlijke landvoogdes, kunstliefhebber en Italiaanse societyfiguur.

Oudenaarde, een stad in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen, was in heel Europa bekend om haar wandtapijtenproductie, een nijverheid die haar bloeiperiode meemaakte in de 16^de eeuw, maar nog bleef voortduren tot in de 18^de eeuw. Vandaag wordt de stad weleens de parel van de Vlaamse Ardennen genoemd.

Keizer Karel V verwekte in Oudenaarde een kind bij de weversdochter, Johanna van der Gheynst. Hun kind zou van 1559 tot 1567 als landvoogdes over de Nederlanden regeren. Als dochter van Keizer Karel was Margaretha van Parma als landvoogdes van de Nederlanden, als societyfiguur in Italië, en als gepassioneerde kunstliefhebster en mecenas, een uiterst boeiende figuur. Deze tentoonstelling en deze rijk geïllustreerde publicatie, rehabiliteren een vrouw, die een sleutelrol speelde in de Habsburgse Nederlanden in de turbulente 16^de eeuw.

Het MOU geeft deze boeiende figuur nu een correcte plaats in de geschiedenis. Maar, wie was Margaretha van Parma nu eigenlijk, als mens en als vrouw-aan-de-macht? Hoe was het leven aan het hof: de mode, de kunst, de muziek, de feestelijkheden, de jacht? Wat was haar smaak ? Vanuit verschillende disciplines zorgden zestien vakspecialisten ervoor dat Margaretha van Parma nu haar rechtmatige plaats in de geschiedschrijving (terug) krijgt. Weet nl. dat de Nederlanden niet alleen geleid en gevormd werden door mannen, maar ook door een reeks invloedrijke en machtige vrouwen. Zij kregen en krijgen vrijwel nauwelijks erkenning voor de rol die zij speelden in de ontstaansgeschiedenis van Nederland en België. En dat terwijl ze minstens even belangrijk waren voor het smeden van eenheid, het uitbouwen van netwerken, het beoefenen van diplomatie en het voeren van oorlogen. Door o.a. dit magistraal boek zal de “vaderlandse” geschiedenis voortaan niet meer uitsluitend geassocieerd worden met Karel V en Willem van Oranje, maar ook met… Margaretha van Parma.

Als vorstinnen regeerden vrouwen over (delen van) het gebied dat uiteindelijk Nederland en België zou worden. Zij waren actief als bestuurders, diplomaten, patronessen, beheerders van bezittingen, bemiddelaars en als militair strategen. Margaretha van Parma bv., geboren in 1522, in Oudenaarde, een buitenechtelijk kind van keizer Karel V., was van 1559 tot 1567, landvoogdes voor haar halfbroer, koning Filips II van Spanje, over de Habsburgse Nederlanden. Parma was o.a. al sinds de middeleeuwen een belangrijk muzikaal centrum, maar het was in het midden van de 16^de eeuw dat de stad een hoogtepunt bereikte als een toonaangevend muzikaal centrum. Twee belangrijke gebeurtenissen leidden tot de opkomst van zijn muziekscene: het huwelijk van Margareta van Parma en Ottavio Farnese, en de toekenning van de titel van hertog aan de vader van Ottavio, Pier Luigi. Aan het Farnese hof droegen Vlaamse musici zoals Cipriano de Rore, Josquin Persoens en Gottfried Palmarts, bij aan de ontwikkeling van de instrumentale muziek en het madrigaal.

De tentoonstelling brengt voor het eerst in 500 jaar portretten en prachtobjecten samen die Margaretha koesterde of waarvoor zij de opdracht gaf. Met ook een schitterende feestdis die ‘het feest van de eeuw’ evoceert en met hedendaagse interventies van fotograaf Lieve Blancquaert en luitist Floris De Rycker. Op de expo maakt u kennis met de grande dame van de woelige 16^de eeuw. Bekende portretten, grote kunstopdrachten van Margaretha én intieme bezittingen die de echte Margaretha onthullen: ze komen in Oudenaarde weer samen. Schilderijen en tekeningen, wandtapijten en miniaturen, goud- en zilverwerk, glas-in-loodramen…, ze dompelen je onder in de kunst en cultuur van de 16^de eeuw, een kanteltijd in onze geschiedenis. Maak kennis met rituelen en tradities van toen: de (valken)jacht, feesten, etiquette en dresscode, rituelen, muziek…

Fotografe Lieve Blancquaert portretteerde moderne Margaret(h)a’s en bracht ze samen in een indrukwekkende installatie in de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Pamele, Margaretha’s doopkerk, een typevoorbeeld van “Scheldegotiek” of “gothique tournaisien”. Wie zijn in onze tijd de Margaretha’s? Waar staat Margaretha anno 2024 voor? Herkennen we universele, vrouwelijke thema’s? Luitist Floris De Rycker ontwikkelde voor de tentoonstelling een soundscape vol sfeer, eigentijds én met echo’s van de muziek aan Margaretha’s hof.

Het magistraal boek duikt in het leven en het weelderig hof van Margaretha van Parma, waar zij als vrouw-aan-de-macht vertoefde, met alle pracht en praal van de mode, kunst, muziek, feestelijkheden én van de jacht. Door de Beeldenstorm, de Opstand, de komst van de hertog van Alva en de Tachtigjarige Oorlog baadden de Nederlanden tegelijk in een grimmige sfeer. Onder andere de prachtige tekeningen uit het Album van Brussel (1555-1556) brengen Margaretha’s wonderlijke wereld op een uitzonderlijke manier tot leven. Dat doen ook de meer dan honderd portretten, schilderijen en luxeobjecten uit de 16^de eeuw. Auteurs uit verschillende disciplines belichten op heldere wijze ieder aspect van Margaretha van Parma’s leven en tijd. Zo krijgt de keizersdochter eindelijk haar rechtmatige plaats in de geschiedschrijving. Niet te missen!

Katrien Lichtert (1983) is zelfstandig curator, auteur en spreker. Ze startte haar opleiding als kunsthistorica aan de Vrije Universiteit Brussel in 2001. In haar licentiaatsthesis onderzocht Lichtert de invloed van Byzantijne iconen op de Zuid-Nederlandse schilderkunst. Vanaf 2007 werkte ze als wetenschappelijk medewerker aan de Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen, Universiteit Gent. Daar promoveerde ze in 2014 tot Doctor in de Kunstwetenschappen met een proefschrift over Pieter Bruegel de Oude en de voorstelling van het landschap. In 2015 stichtte Lichtert ludens projecten. Sindsdien werkte ze voor verschillende instellingen en musea waaronder het Museum van Oudenaarde, het Openluchtmuseum Bokrijk, Bozar – Paleis voor Schone Kunsten, en KU Leuven Bibliotheken. Haar onderzoek focust voornamelijk op de kunst en cultuur in de laatmiddeleeuwse en vroegmoderne Lage Landen. Ze is onder meer auteur van Adriaen Brouwer. Meester van emoties (UAP 2018), De wereld van Bruegel (Hannibal 2019) en De blik van Dürer (Hannibal 2021). 

Info tentoonstelling:

Margaretha, Keizersdochter tussen macht en imago

21.09.2024 – 05.01.2025

MOU Museum Oudenaarde, Stadhuis, Markt 1 – 9700 Oudenaarde

https://www.oudenaarde.be/nl/mou

Katrien Lichtert (ed.) Margaretha van Parma, Keizersdochter tussen macht en imago 240 bladz. geïllustreerd Hannibal Books ISBN 9789464941357