Tom Buijtendorp schreef in de reeks over “De Romeinen” van uitgeverij Omniboek, een bijzonder boek over de Romeinse expansie en consolidatie in de 2de eeuw van onze jaartelling, in de Lage Landen.
Trajanus (53-117) was Romeins keizer van 98 tot 117. Precies 1900 jaar geleden overleed deze keizer. Hij werd opgevolgd door Hadrianus (76-138), Romeins keizer van 117 tot 138. De expansiestrategie van Trajanus maakte plaats voor consolidatie. Waar de Romeinen eeuwenlang gestreefd hadden naar uitbreiding van het rijk, volgde nu een periode van bestendiging. Het Rijk dreigde namelijk ten onder te gaan omdat het te groot was geworden. Op verschillende plekken dreigde burgeroorlog. Het jaar 117 vormt de breuklijn tussen deze twee tijdperken. De situatie in de Lage Landen illustreert deze breuk, door de strategische ligging. Tom Buijtendorp laat aan de hand van 40 voorwerpen en plaatsen zien wat de gevolgen waren van deze strategie. Speciale aandacht verdienen hierbij de gipsen afdrukken van de originele zuil van Trajanus, verzameld door de Franse koning Lodewijk XIV, die zich in het depot van het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden bevinden.
U leest achtereenvolgens over de troonsbestijging van Trajanus in Keulen, de eerste keizerlijke maatregelen beschermd door Bataven, de noordelijke expansiebasis, de grote stad van Trajanus bij Xanten, het nieuw elan voor Nijmegen, een megatempel in Elst, het bezoek van Hadrianus aan de Lage Landen als stedenbouwer aan de Rijn, het Forum Hadriani in de provincie Germania Inferior, het huidige Voorburg-west in Zuid-Holland, als icoon van het nieuw beleid en als opmaat naar de Romeinse Gouden Eeuw.
Het eerste hoofdstuk geeft een reconstructie van de noordelijke ontmoeting van Trajanus en Hadrianus. Het begon met de interesse die hun voorgangers reeds toonden voor de regio. Vervolgens komt in beeld hoe de Lage Landen maandenlang het bestuurscentrum van het Romeinse Rijk waren, van waaruit Trajanus zijn nieuwe koers zette. De volgende hoofdstukken reconstrueren zijn keizerlijke rondreis door onze streken en de sporen die daarvan achterbleven. Dankzij zijn investeringen konden uiteindelijk grofweg 15.000 soldaten worden vrijgemaakt, cruciaal voor de expansie elders. En Trajanus nam al direct als persoonlijke lijfwacht honderden Bataafse ruiters mee, zo lezen we. Dan volgt de sprong naar zijn entree in Rome met daar de beroemde lof- of dankrede (Panegyricus) van Plinius de Jongere. Die zou het leiderschap van de keizer mede op zijn eerste daden in het noorden beoordelen.
Daarop is er aandacht voor de expansionistische aanpak van Trajanus, waarvan in Leiden unieke, eigentijdse beelden getuigen. Rijksmuseum van Oudheden, zeker bezoeken! Deze 17de -eeuwse kopieën van Romeinse reliëfs worden hier voor het eerst integraal gepubliceerd. De daarin getoonde veroveringsdrang leidde uiteindelijk tot de dramatische ontwikkelingen van het jaar 117, een kritische fase waarin het Romeinse Rijk wankelde. Tot slot is er aandacht voor het dat jaar gelanceerd, nieuw beleid van Hadrianus, zoals dat in de Lage Landen zichtbaar werd. Eerst komt zijn persoonlijke bezoek aan de regio in beeld, zijn eerste grote reis, waarna voorbeelden volgen van de sporen die dat achterliet. Het sluit af met getuigenissen van de opkomende, Romeinse Gouden Eeuw, die Hadrianus kort voor zijn bezoek op gouden munten aankondigde.
Een opvallend aspect van het boek is de originele parallel die de auteur maakt met de moderne tijd, meer bepaald met de periode 1917-2017. De 21ste eeuw, schrijft hij, is van start gegaan als de ‘Age of Empires’, waarin Europa, de Verenigde Staten, Rusland, China en India, worstelden met de keuze tussen economische en militaire expansie of consolidatie, met het permanent gevaar voor implosie. De Amerikaanse president Obama kreeg in 2008 het advies, de doctrine van Hadrianus te volgen, waarop hij zijn troepen in het kader van de Obama Doctrine, terugtrok uit Afghanistan en Irak. Het jaar 2017 markeerde voor de Europese Unie met het formeel, Britse uittredingsverzoek, het einde van de geografische expansie en de eerste krimp sinds de oprichting. Een heel interessant en verrijkend boek. Warm aanbevolen.
Tom Buijtendorp (°1962) is Statenlid voor Noord-Holland voor D66. Hij werkte jarenlang als journalist voor NRC Handelsblad en Quote en was werkzaam als strategisch adviseur in het bedrijfsleven. Hij promoveerde aan de VU op een proefschrift over “Forum Hadriani”. Hij publiceert regelmatig over archeologie, historie en bestuur.
Tom Buijtendorp Het jaar II7 Sporen van Trajanus en Hadrianus in de lage landen 288 bladz. Uitg. Omniboek ISBN 9789401910682
https://www.stretto.be/de-romeinen-langs-de-limes-in-de-lage-landen/#more-4034